Udhëtoj i vetëm

Tregim

Jonida Roli


Hapa derën kryesore të apartamentit të saj dhe bëra disa hapa. Në një çast, ajo doli nga dhoma dhe me një buzëqeshje të ëmbël m’u vërsul në krahë. I mora erë flokëve të saj duke hapur flegrat e hundës dhe aroma e tyre më trullosën. Më pas, i lëshova krahët e saj nga të miat dhe i fola lehtë:
- Do të nisem pasdite, Irena. E kam prerë tashmë biletën.
- Por, e kishim biseduar që do e harronim këtë udhëtim, – më tha dhe u vrenjt në vetulla.
- E di, e di këtë, por ndryshova mendje. Ky udhëtim është i rëndësishëm për mua. Të lutem të më kuptosh!
- Nuk mundem, Isak! Po e shkel tashmë fjalën tonë. E biseduam gjatë që do i vinim kapak këtij udhëtimi e ti më thua që sot pasdite do të nisesh!
- Do të kthehem shumë shpejt!
- Që do të kthehesh shumë shpejt e kam të qartë, por se ç’kam një parandjenjë...
- Ç’lloj parandjenje, Irena?
- Nuk arrij ta kuptoj, nuk di të ta përcaktoj, por di vetëm që më ngacmon brenda meje.
- Mos u beso këtyre gjërave, e dashur. Unë do të nisem, do të mbaroj ato punë për të cilat po shkoj dhe do të jem sërish në këtë vend, ku po gjendemi në këto çaste, së bashku. Je dakort, Irena?
- Nuk di ç’të të them më, Isak. Nuk dua që të shkosh. Ose, përse nuk më merr dhe mua me vete?
- Jo, jo, nuk është mendim i mirë ky!
- Atëherë, shko! Shko dhe mos harro të kthehesh sërish tek unë!
- Të premtoj, Irena!
Ashtu siç hyra, dola. Por këtë herë edhe mua më ishte krijuar një boshllëk në stomak. Ndoshta ngaqë do e lija atë vetëm ose ajo më kishte ngarkuar me emocionet e saj. Nuk i kushtova shumë rëndësi dhe vazhdova rrugën time që tashmë kisha nisur.


Në aeroport, ndërsa po kaloja bagazhet e mia, papritur, para fytyrës m’u shfaq një djalë me një pamje të frikshme. Por, pasi e vërejta me vëmendje, nuk dukej më i frikshëm, por ishte më tepër si një narkotik, i palarë dhe i parruar. Kapërceva chek-in - in dhe u drejtova për në korridorin e ngushtë. Ajo pamje më ndiqte nga pas. Zvogëlova ritmin e hapave dhe në heshtje dëgjoja ato të tijat që më ndiqnin në distancë. Më në fund gjendem në bordin e gjerë të avionit, të mbushur me pasagjerë të tjerë. U çlirova dhe mora frymë thellë, sepse në të vërtetë më frikësoi disi ajo përndjekje. Avioni për në Paris u nis dhe unë fillova të mendoj proçedurat dhe takimet që duhet të bëj atje. Dhe, pasi të mbarojë gjithçka këtu, do të kthehem pranë Irenës dhe do i jap një drejtim përfundimtar jetës sime me të. Do të ndërtoj një jetë normale. Është hera e fundit që bëj udhëtim i vetëm. Nuk më pëlqejnë dhe as më shijojnë më në vetmi. Kësaj radhe nuk mund t’i shmangesha dot, por gjërat do të ndryshojnë. Me kokën plot mendime, nuk e kuptova që koha kishte rrjedhur dhe pas pak do të uleshim në pistën pariziene.
Mbaroj proçedurën rutinë aeroportuale dhe më në fund gjendem jashtë saj. Fatmirësisht, pranë më gjendet një taksi dhe i bëj shenjë të më afrohet. Sapo hipi në atë makinë, në cep të trotuarit, pranë meje, shfaqet sërish pamja e atij djaloshit narkotik. “ Po ky, ç’dreqin bën këtu!Unë jam në Paris tani, më ka ndjekur nga pas?!”- mendoj me vete i hutuar dhe zhytem më thellë në poltron, ndërkohë që i them shoferit të niset. Makina lëviz dhe i afrohemi atij. E shoh me vëmendje pamjen e tij të heshtur, por edhe ai më ngul sytë përtej xhamit, i palëvizur.
“Oh, Perëndi! Ç’do të thotë kjo?! Ai mund të më njohë, ç’lidhje ka kjo tani?! Ndoshta është rastësi, mund të jetë pasagjer si unë, ose ndoshta i kujtoj dikë e më përndjek pa ndonjë qëllim, ehhh!...” – i them vetes, por nuk gjej dot një përgjigje ta shpjegoj situatën, kështu që dorëzohem ta lë pa përgjigje dhe mendoj për punët e mia. Bie telefoni në xhepin tim dhe Irena ma zhduk menjëherë këtë ndjenjë ankthi që më kishte kapur.

Pas shumë vërdallosjesh , mbaroj disa punë dhe tashmë është bërë darkë. Kthehem në hotelin ku jam akomoduar. Para se të ngjitem lart në dhomë, mendoj të hyj për disa çaste në lokalin e katit të parë. Por, sapo hedh këmbën e parë në pragun e saj, atje tej, në gjysmë dritë dhe pranë barit, më shfaqet sërish ajo fytyrë, ai narkotiku. Këtë radhë marr guximin dhe me vrull i shkoj pranë.
- Kush dreqin je ti? – i them duke i lëshuar frymën e rëndë para fytyrës dhe e zë për xhakete.
Ai nuk flet por vetëm më vëzhgon thellë në sy.
- Përse nuk flet? Më kupton? E kupton gjuhën time apo di vetëm të ecësh e të më ndjekësh?
Sërish heshtje. Këtë herë e zë nga krahu dhe e mënjanoj duke e shtyrë që të më largohet. Për çudi ai bën rezistencë dhe qëndron në vend.
- Ç’dreqin kërkon nga unë? – i them në formë kërcënimi në veshin e tij të djathtë.
- Ty! – më thotë.
- Ah, fliske atëherë! Dhe më kupton shumë mirë! Edhe një herë po të pyes: ç’kërkon nga unë që më përndjek kudo ku unë shkoj?
- Dua të hakmerrem për diçka, duke të ta bërë jetën ferr! Ti ke dikë që më përket mua. Ajo është vetëm e imja dhe së shpejti do të ta marr! – përgjigjet ai.
- Ku do të dalësh? Kush është kjo "ajo"? - e pyes i irrituar.
- Irena! - më përgjigjet i qetë.
- Si? Ç’ishte kjo? Je gjë i çmendur që më kërcënon kaq haptazi në jetën time? – e pyes, por nuk marr më përgjigje, sepse sapo unë hedh sytë në një tjetër pikë të lokalit, ai ishte zhdukur.
Turbullohem krejt dhe fryma tashmë më rëndon më shumë sesa veshjet që kam mbi trup. Ngjitem për në dhomën time me vrull dhe mbyll derën me çelës. Jam i sfilitur dhe gjëja që kërkoj më shumë është një gjumë i qetë dhe i rehatshëm.


Në mes të natës ngatërrohem midis ëndërrës dhe realitetit. Më del gjumi i trembur dhe ngrihem. Jashtë dhomës dëgjoj një zhurmë të lehtë dhe kollitje. Ndoshta janë klientë të tjerë që kalojnë nëpër korridor. Ngrihem në këmbë dhe shkoj nga dritarja. Ajo është gjysmë e hapur dhe perdja fluturon jashtë saj. Unë nuk e kam hapur atë! Atëherë, ndez dritën dhe hedh sytë përqark. Ndez një cigare dhe tashmë gjumi është zhdukur. Nata kalon dhe unë qëndroj duke bluar në mendje i ulur mbi shtrat.
Në mëngjes herët më telefonon sërish Irena.
- Isak! – më thotë ajo zëprerë.
- Po, Irenë, jam mirë, pas pak do të dal të mbaroj dhe punët e fundit e do marr avionin e parë të kthimit.
- Dakort, Isak, por duhet të të them diçka tjetër!
- Çfarë është? – pyes i hutuar.
- Mbrëmë në shtëpinë time ka ndodhur një lëmsh, ohhh, nuk di nga t’ia filloj, dikush ka hyrë në shtëpinë time dhe ka kthyer gjithçka përmbys. Për fat të mirë unë nuk kam qenë këtu, por kam ndenjur tek prindërit e mi...
- Çfarë?! Si? – e pyes i hutuar.
- Dua të di në ka ndonjë gjë që të shqetëson ty, apo ndonjë gjë që kërkojnë nga ti, sepse unë nuk besoj të jem ndonjë problem.
- Irena, po ndodh diçka që nuk po e kuptoj. Edhe unë jam i shqetësuar, por nuk di të jap një zgjidhje.
- Unë do të qëndroj tek prindërit e mi derisa ti të kthehesh Isak, por bëj kujdes. A të pata thënë që kam një parandenjë të çuditshme për këtë udhëtim? Tani që je larg, e bën më të vështirë gjendjen.
- Rri e qetë Irena, sonte do të kthehem. Do e zgjidhim bashkë këtë çështje.
- Dakort! Po të pres atëherë.

Marr gjërat e mia dhe largohem menjëherë nga hoteli. Sapo dal në trotuarin e gjërë për të pritur një taksi, papritur një makinë e zezë vjen pranë meje dhe me një shpejtësi marramendëse ngjitet mbi trotuar dhe më përplas. Rrëzohem shakull në tokë. Pas një çasti shoh shumë koka njerëzish mbi mua dhe më pas humbas ndjenjat.
Zgjohem dhe e gjej veten në spital të lidhur me tuba nëpër krahë.
- Sa është ora? – pyes.
- Tre e pasdites! – përgjigjet një infermiere.
- Nuk duhet të qëndroj këtu! Duhet të ngrihem, të marr avionin e të kthehem në vendin tim! – them dhe përpiqem të çlirohem.
- Jo, ti nuk mund të lëvizësh! Nuk thua shyqyr që je gjallë? Me tërë atë përplasje mund të kesh probleme celebrale, – më kthehet infermierja dhe më shtyn me forcë trupin për t’u shtrirë sërish.
- Ti nuk kupton! Duhet patjetër të largohem nga këtu. Më pret e fejuara në shtëpi dhe mund të jetë në rrezik.
- Ti nuk po kupton! Nuk mund t’i hipësh avionit në këtë gjendje!
I gjendur i pashpresë për të lëvizur, marr telefonin dhe formoj numrin e Irenës. Menjëherë më përgjigjet e ëma e saj.
- Isak! – më thotë me zë të dëshpëruar.
- Ku ndodhet Irena? Dua të flas me të!
- Isak, Irena ka që në mëngjes që s’është kthyer. E dërgova unë për një porosi, por nuk ka ardhur. Telefonin e ka lënë këtu dhe nuk di se si të kontaktoj me të.
- Ç’do të thuash që nuk ka ardhur akoma? Duhej të ishte kthyer, apo jo?
- Po, më tha se do të kthehej shpejt, gjë që akoma nuk e ka bërë. Ku ndodhesh Isak, jam e frikësuar, pastaj shtëpia e saj sot në mëngjes....
- Unë jam akoma në Paris, madje në një spital. Më kanë përplasur që në mëngjes me një makinë në trotuar. Nuk di si të veproj, nuk mund të ngrihem dot të marr avionin e të nisem direkt!
- Isak, ç’po ndodh?
- Nuk e di, as nuk e kuptoj!
- Atëherë, po lajmëroj policinë. Ti qenke larg akoma.
- Menjëherë! Lajmëro menjëherë policinë!
Mbyll telefonin dhe më krijohet një marramendje dhe sërish humbje të ndjenjave.

Zërat e dy infermiereve më zgjojnë të nesërmen në mëngjes. Brof menjëherë dhe përpiqem të ngrihem në këmbë, por duart e tyre më mbërthejnë që të mos lëviz.
- Ju nuk kuptoni! Duhet të largohem menjëherë! – u them.
- Jo, ti nuk do shkosh gjëkundi! Je shumë i dobët, mund të rrëzohesh në rrugë! – më thotë njëra dhe më shtrëngon njërin krah që të lidhë sërish tubat që sapo i kisha zbërthyer.
- Je i trembur! – shton infermierja tjetër.
- Unë nuk i përkas këtij vendi. Jam i huaj dhe duhet të kthehem në vendin tim. Koha nuk pret! – i shpjegoj, por vërtet jam aq i dobët në rezistencë fizike saqë edhe fjalët më krijojnë lodhje.
Zgjatem pak dhe tërheq telefonin. I telefonoj Irenës. Asnjë përgjigje. Tentoj sërish. Sërish asnjë përgjigje. “ Ku jeni” – mendoj me vete. Marr frymë thellë dhe përsëris thirrjet. Sërish asgjë. E hedh telefonin te këmbët e mia dhe zgurdulloj sytë. Tek dera më shfaqet sërish pamja e narkotikut. Nuk arrij ta kuptoj nëse është haluçinacion, apo ai është vërtet aty.
- Infermiere! Infermiere! – thërras me aq zë sa më lejonin fuqitë.
Por, ato sapo kishin ikur dhe do të ndërronin turnin.
Vrojtoj sërish nga dera dhe figura e tij më është turbulluar. Nuk shoh qartë dhe nuk kuptoj më nëse është pikërisht ai apo diçka tjetër që më ngatërrohet në mendje.
- Kush je? Kush dreqin je ti? Çfarë kërkon nga unë? Pse nuk përgjigjesh? – e pyes, por pa marrë asnjë përgjigje.
Ndërkohë, ndjej dhimbje të tmerrshme të kokës dhe hundët njomen me gjak. Shikimi më turbullohet dhe me vështirësi shtyp butonin e urgjencës. Në një frymë vrapojnë drejt meje tre infermiere të tjera dhe i ulërijnë njëra-tjetrës për të vepruar me shpejtësi mbi trupin tim.
- Dua të shkoj te Irena! Duhet të nisem për tek ajo! Duhet ta kisha dëgjuar atë kur më tha që të mos e marr këtë rrugë të mallkuar! Më ndihmoni të shkoj tek ajo! Më ngrini, më ngrini nga shtrati! – u them tre infermiereve me zë të mekur dhe të ngaldatë, ndërkohë që ato merren me mua dhe i flasin njëra tjetrës.

Bip-i i përsëritur i aparatit sipër kokës sime më çjerr në tru dhe ndiej se një pjesë e madhe e fuqive të mia po merr arratinë. Zë njërën dorë të infermierës që më ndodhet pranë dhe e shtrëngoj. Mbyll sytë rëndshëm dhe kuptoj se mendja ime po fillon të zbardhet si një letër formati dhe jeta reale po shndërrohet vetëm në një pamje hijesh dhe pakuptimshmërie.
" Ky është fundi im!" - mendoj dhe lëshoj trupin.

Mbarimi i Shkollës

Maya Angelou

Tregim

Përktheu: Jonida Roli


Dikur, një grua e bardhë nga Teksasi, e cila e quante veten një femër liberale, më pyeti për vendbanimin. Kur unë i thashë se ndodhet në Stamps dhe gjyshja ime ka pasur të veten një dyqan mallrash në atë lagje të zezakëve që në fillim të shekullit, ajo shpërtheu menjëherë:
- Si? Ti je një debutuese?
Qëndrimi i saj m’u duk mjaft qesharak. Sepse, vajzat zezake në ato lagje të qyteteve të vogla të Jugut, edhe pse shumë të varfëra, përpiqeshin për të qenë sa më denjësisht në nivelin e botës së të mëdhenjve, njësoj sic edhe vajzat e lagjeve të të bardhëve, që shfaqeshin nëpër revista. Duhet pranuar që ky nivel nuk ishte aspak i njëjtë. Ndërkohë që vajzat e bardha kishin mundësi të dukeshin si princesha, të uleshin nëpër kafene me filxhanin e kafesë përpara, duke bërë biseda me njëra-tjetrën, ne të zinjtë uleshim nëpër qoshe të lagjes dhe mësonim mbi vlerat e botës dhe shpenzonim për këto libra, edhe pse me shumë pak para.
Ne tërhiqeshim te të qëndisurat, madje, unë kisha një koleksion të gjerë fijesh shumëngjyrëshe për të krijuar mrekullira me to. U perfeksionova në stilin e kryqëzimit të të qëndisurit, aq sa vetëm në fustanet dhe jastëkët e mi ato gjendeshin aq të bukura. Isha e përqëndruar në punët e thjeshta të shtëpisë, në të të hekurosurit apo të larjes, madje edhe gatuaja gjellë me zarzavate, por, edhe pse nuk kishim gjithnjë mish për të ngrënë, ishte e detyrueshme të mësoja për të gatuar. Zakonisht, sipas forcës së zakonit, gjatë periudhës kur isha dhjetë vjece, përfundimi i shkollimit tim u bë kuzhina e një gruaje të bardhë.
Zonja Viola Kulinan qe një grua e shëndoshë, e cila jetonte në një shtëpi me tre dhoma, diku afër ndërtesës së Postës. Ajo ishte jashtëzakonisht e shëmtuar, përvecse kur buzëqeshte dhe rrotullonte sytë, gjë që ia bëntë shëmtirën t’i zbehej pak. Fytyra i shndërrohej në atë të një elfi të shkurtër. Zakonisht ajo buzëqeshte deri në mbrëmje vonë, për aq kohë sa mikeshat e saja uleshin në divane dhe zonja Gloria, kuzhinierja e shtëpisë, i servirte filxhanet e cajit e të tjera, ndërkohë që ato bisedonin.
Saktësia në shtëpinë së saj ishte e cuditshme. Gotat duhet të qëndronin vetëm në atë vend e askund tjetër. Në orën 12.00 fiks, tavolina duhej të ishte e shtruar dhe nuk kalonte sekondi. Ajo ulej në tavolinë dhe e fillonte drekën në 12.15, edhe nëse i shoqi i saj akoma nuk ishte kthyer nga puna.
M’u desh një javë e gjatë për të mësuar ndryshimet midis pjatave të shumëllojshme të sallatave dhe të tjerave.
Zonja Kulinan e ruante mirë traditën e prindërve të saj. Ata ishin nga Virxhinia. Ndërsa zonja Gloria, e cila bënte pjesë në kategorinë e skllevërve, sepse ishte shërbyese në atë shtëpi, më tregoi tërë historinë e zonjës Kulinan. Ajo kishte qenë e martuar, por familja e të shoqit ishte mjaft e varfër, e kundërt me familjen e saj. Megjithatë, kjo gjë nuk ishte bërë pengesë për lidhjen e tyre martesore.
Aq e shëmtuar sa ishte ajo, mendoja me veten, ishte me fat që kishte arritur të gjente një bashkëshort. Por zonja Gloria nuk më lejonte të thosha asnjë mendim mbi shëmtinë e saj. Ajo ishte shumë e durueshme me mua, në cdo punë shtëpie që mësoja. Enët e kuzhinës ishin aq shumë e aq të ndërlikuara, saqë vetëm gotat ishin të ndara në disa kategori, si ato të ujit, të verës, të lëngjeve të frutave, etj, e në mënyrë absolute nuk duheshin ngatërruar asnjëherë. Të mos numëroj më gjërat e tjera. Unë dhe zonja Gloria kishim enët tona që vendoseshin vecantë. Me kohë, fillova të zgjeroj fjalorin e mësimit të kuzhinës, dhe gati-gati sikur mësova një gjuhë tjetër. Gjithashtu isha e afeksionuar shumë me novelat që mbante zonja Kulinan në dhomën e saj, sidomos atë të “ Lizës në botën e cudirave”.
I shoqi i saj në kujtesën time ka mbetur mjaft i zymtë. Gjithnjë e ngatërroj me pamjet e të bardhëve të tjerë.
Një mbrëmje, ndërsa unë dhe zonja Gloria po ktheheshim në shtëpi, ajo më tha se zonja Kulinan nuk mund të kishte fëmijë. Arsyeja ishte se ajo kishte kocka shume delikate. Gjithashtu më tha se mjeku ia kishte hequr organet e brendshme femërore. Kurse unë arsyetova se ato mund të ishin organe si të derrit, si për shembull: mëlcia, zemra apo shpretka e saj dhe rezultova se ajo jetonte pa ato. Për këtë arsye ajo pinte pa fund alkool. Dhe prandaj abuzonte me to.
Kur ia tregova këtë gjë edhe Baileit, ai qe dakort me mua. Por gjithashtu ai më informoi se zoti Kulinan kishte dy vajza me një grua të zezë, të cilat unë i njihja shumë mirë. Ai më konfirmoi se vajzat kishin tiparet e të atit në fytyrat e tyre. Unë s’e mbaja mend pamjen e tij që të bëja lidhjen e ngjarjes, por e mora për të vërtetë këtë gjë, sepse vajzat ishin lëkurëbardha, në ndryshim me të nënës së tyre, gjë që të con në përfundimin se zoti Kulinan ka qenë vërtetë i ati.
Keqardhja ime për zonjën Kulinan u shfaq të nesërmen në mëngjes, kur sapo më pa më buzëqeshi si të isha një kotele. Ato vajzat e huaja mund të kishin qenë të sajat, por janë aq të bukura. Nuk do të kishin nevojë t’i mbanin flokët e tyre të gjatë vetëm gërsheta dhe mund të kujdeseshin për pamjen e tyre, veshjet, në qoftë se do të jetonin në këtë shtëpi. Buzët e tyre ishin aq të bukura dhe jo sic i kanë vajzat zezake zakonisht. Zonja Kulinan nuk e di se c’ka humbur. Apo ndoshta e ka ditur dhe e ka pranuar? E shkreta ajo!
Javë më vonë, unë vija më herët në shtëpinë e saj dhe ikja më vonë se zakonisht, sepse përpiqesha ta ndihmoja me praninë time si një vajzë e vogël që isha. Nëse do kishte vajzat e veta, nuk do të kishte nevojë për mua, nuk do të shkoja unë derë më derë të mikeshat – komshije të saj për t’i ftuar në kohën e cajit, por do të shkonin ato.
Një pasdite, zonja Gloria më tha që t’i shërbeja unë zonjave të ulura në divane. Ndërkohë që unë po merresha me vendosjen e filxhaneve dhe të ibrikut në tavolinën para atyre, njëra nga ato më pyeti:
- Si të quajnë vogëlushe?
Zonja Kulinan ndërhyri menjëherë:
- Kjo vajzë është fjalëpakë. E quajnë Margaret.
- Mos është e metë kjo, e shkreta?
- Jo. Mesa kam kuptuar unë, ajo flet vetëm atëherë kur dëshiron, por zakonisht është e urtë si një miush i vogël. Kështu Margaret?
I buzëqesha. E shkreta. Pa organe të brendshme dhe mezi e thotë emrin tim.
- Më duket një vajzë e ëmbël.
- Edhe mundet të jetë. Por emrin e ka shumë të gjatë, më lodh, do kisha dëshirë ta thërrisja Marie më mirë.
Unë u zhduka në kuzhinë. Ajo grua e tmerrshme nuk mund të më quante asnjëherë Marie, sepse unë isha shërbyese në atë shtëpi dhe jo vajza e saj.
Atë mbrëmje u ula të shkruaj një poemë, me dëshirat e mia për të qenë një grua e bardhë, e shëndoshë dhe pa fëmijë. Doja të bëja një tragjedi mbi të gjitha. Sepse në thellësi të saj, doja të prekja brenda vetes dhimbjen dhe vetminë e madhe të zonjës Kulinan.
Të nesërmen ajo më thërriti duke ma shtrembëruar sërish emrin. Unë dhe zonja Gloria po lanim enët e drekës, kur ajo erdhi tek dera e kuzhinës.
- Marie!
- Kush është Maria? – e pyeti zonja Gloria.
Por zonja Kulinan dhe unë e dinim shumë mirë se cila ishte Maria.
- Dua që Maria të shkojë deri tek shtëpia e zonjës Randal e t’i cojë asaj një tas me supë të ngrohtë, sepse nuk ka qenë mirë me shëndet këto ditë.
Zonja Gloria zgurdulloi njëherë sytë dhe pastaj e vështroi atë.
- E keni fjalën për Margaretin, zonjë? Emri i saj është Margaret, jo Maria!
- Ky emër është shumë i gjatë, që tani e tutje është Maria. Hidhe supën të ky tas i bukur kinez dhe, të lutem Marie, gjatë rrugës mbaje me kujdes që të mos derdhet.
Asnjë nga skllevërit në raste të tilla nuk e kanë pasur këtë privilegj, aq më tepër që zonja e shtëpisë të pëlqejë të thërrasin në emër, sipas dëshirës së tyre. Zakonisht, thirreshin zezakë, matrica, pisanjosë, zogj të zinj, sorra apo fantazma.
Zonjës Gloria për një cast iu krijua një gjendje keqardhjeje për mua. Më pas, më zgjati përpara supierën dhe tha:
- Mos ia vër re! Mos i kushto rëndësi se ashtu është ajo. Shkopinjtë dhe gurët mund të të thyejnë kockat, kurse fjalët... ah.! Ti e di, unë kam punuar këtu për gati njëzet vjet.
Ajo hapi derën që unë të kaloja.
- Njëzet vjet. Isha pak a shumë në moshën tënde kur kam ardhur këtu. Emri im i vërtetë është Halelujah. Kështu më quante mamaja ime. Por amvisa ime më thoshte gjithnjë “ Gloria” , e kështu më mbeti përjetë. Por është më i bukur ky i dyti.
Unë ndodhesha në mes te monopatit, që ndodhet në anë të shtëpisë, kur zonja Gloria shtoi:
- Është edhe i shkurtër si emër.
Atë cast më erdhi për të qeshur, ( imagjino sikur të quhej Halelujah) por ishte dhe për të qarë se, për qejfin e një gruaje të bardhë, të ta ndryshonte emrin si t’i vinte asaj për mbarë. Zemërimi atë cast më kontrolloi gjendjen. Duhet të lija punën, por problemi tashmë dihej se si. Mamaja nuk do të më linte të tërhiqesha për asnjë arsye të kotë.
- Ajo është një pjeshkë. Ajo grua është taman si pjeshkë.
Zonja Randall ishte duke thënë këto, kur ma rrëmbeu nga duart supierën plot .
Për një javë rresht, sa herë që zonja Kulinan më thërriste Marie, unë e vëzhgoja në fytyrë me kujdes. Ajo s’e vinte aspak re faktin që unë fillova të vij me vonesë dhe ikja më shpejt se zakonisht. Më shumë mërzitej zonja Gloria, sepse i ngatërroja herë pas here punët e kuzhinës. Së fundmi, mendoja se ajo do t’ia raportonte gabimet e mia asaj, por nuk e bëri asnjëherë.
Kurse Bailei më zgjidhi një dilemë. Më përshkroi me detaje listën e enëve të kuzhinës që ajo i kishte më për zemër e i ruante me kujdes. Dhe mbi të gjitha ishin një tabaka e bukur dhe një komplet filxhanësh caji ngjyrë të gjelbërt. Të nesërmen, ndërsa po vishej, zonja Gloria më urdhëroi t’i shërbeja zonjave cajin e përditshëm. Atëherë unë mora atë komplet dhe tabakatë që ajo i preferonte, për ta gëzuar. Por kur u afrova pranë tavolinës, dëgjova zonjën Kulinan:
- Maria!
Aq shumë u tremba, saqë u drodha dhe dy nga filxhanët e gjelbërt bashkë me pjatat e tyre më ranë nga dora drejt në dysheme.
Absolutisht, Baileit nuk munda t’i tregoj asgjë nga ngjarja, por sa herë që kaloj pranë vendit të ngjarjes, më kujtohet fytyra e saj e shëmtuar e shtrirë përtokë, duke qarë filxhanët e thyer. Më vjen për të qeshur me të madhe.
- Oh, mama...! Oh i dashur Gaud! Ishin nga Virxhinia. Oh, mama.. më fal...!
Zonja Gloria erdhi me vrap nga oborri, ndërsa gratë që nga divani bënë një rreth përqark saj. Zonja Gloria u pikëllua më shumë sesa vetë zonja Kulinan.
- Ajo theu kompletin e filxhanëve nga Virxhinia! Cfarë të bëjmë ne tani? – u qa zonja Gloria.
Zonja Kulinan ia dha më shumë ulërimës.
- Kjo zezakja e ngathët! Kjo zezakja e vogël e zezë dhe e ngathët!
Njëra nga mikeshat, ajo që e kishte fytyrën më të vjetër dhe të shëmtuar, u ul përtokë pranë asaj dhe tha:
- Kush e bëri këtë gjëmë Viola, Maria ishte? Kush?
Gjithshka aty po ndodhte aq shpejt saqë nuk mbaj mend sesi veprimet pasuan fjalët e shumta, por mbaj mend zonjën Kulinan të thotë:
- Emri i saj nuk është Maria, por Margaret!
Ndërkohë, më fluturoi para fytyrës një pjatë e madhe. Por pjata shkoi e ra drejt e në veshin e zonjës Gloria, e në cast ajo ia dha ulërimës.
Unë dola jashtë dhe derën qëndrore e hapa krejt, me qëllim që komshijtë të dëgjonin gjëmën.
Vetëm për një gjë zonja Kulinan kishte të drejtë: emri im nuk ishte Maria.

A keni veshë të më dëgjoni? - Zoti replikoi

Jonida Roli

- Poemë -
Kush jam Unë?
Kush jeni ju?
Nga keni ardhur?
Ku po shkoni?
Ç'është e gjithë kjo?
A keni përgjigje për këto?

Loja Ime është e përjetshme,
Nga begatia e madhe erdha,
Në begati Unë qëndroj,
Begatinë ty ta kthej.
Nëse ju nuk e kuptoni këtë,
Turpi është juaji!
A e dëgjuat?

Trupi Im,
Është burimi i energjisë,
Në lumin e kohës
Engjëjt kalojnë, epokat vijnë e shkojnë,
Dhe Unë shfaqem e zhdukem
Me gjithçka Unë luaj kuka-fshehti,
Në: Sa hap e mbyll sytë!

Unë jam Grimcë,
Unë jam Valë,
Rrotullues me shpejtesinë e rrufesë.
Unë jam Luhatja,
Unë jam Princi,
Unë jam duke bërë,
Kjo është vepër,
Por vepra Ime.
Unë jam galaktikë, zbrazëtia e hapësirës
Në Rrugën e Qumështit.
Unë jam i Çmenduri,
Por i sakti.
Unë jam mendimtari, i menduari, mendimi.
Unë jam kërkuesi, ai që kërkon, kërkimi.
Unë jam vika e vesës, shkëlqimi i diellit, stuhija,
Unë jam fenomeni, fusha, forma.
Unë jam shkretëtira, oqeani, qielli.
Unë jam Më i Lashti!

Në ju Jam:
Ndërgjegjia e pastër e pakufijshme,
E vërteta, ekzistenca.
Në shprehjet e pafundme unë vij dhe shkoj,
Luaj kukafshti me to,
Në xixëllimën e syve,
Por, loja ime është përjetësia.
Për ju Jam:
Drita, errësira,
E mira, por kurrë e keqja.
Ju më kërkoni, Unë ju arrij.
Ju më largoni, Unë ju dënoj.
I largëti, i afërti.

Engjëjt fluturojnë
Ndërsa Unë brenda thellësive
Mbetem.
Sërish,
Nga begatia erdha,
Në begatinë unë fort qëndroj.

Bashkohuni me mua, në vallen time.
Ju lutem, bashkohuni me mua tani.
Por, nëse ju harroni veten tuaj,
Ju kurrë nuk do të dini se si,
Kjo lojë është luajtur
Në shtratin e oqeanit të Përjetësisë.

Ndaleni këtë agoni të dëshirave tuaja,
Hiqini nga vetja këto kotësira.
Mos mendoni, mos ngurroni.
Kthehuni brenda vetes
Vetëm krijoni ... vetëm krijoni...
VETVETEN!

Loja ime është Përjetësia,
Nga begatia erdha,
Në begatinë Unë qëndroj,
Në begati Unë ty ta kthej.
Por, nëse ju nuk kuptoni,
Turpi është vetëm i JUAJI.
Më dëgjuat?
Por, a më kuptuat?

Dosja

Tregim

Jonida Roli


Ndonjëherë, pyesim veten se ç’është besimi. Si duhet kultivuar ai midis njerëzve dhe sa të qartë e kemi ne pamjen e tij edhe në periudha stuhie të marrëdhënieve.

Ndërsa unë them që besimi është fort i lidhur, madje ecën krah për krahu me dyshimin. Dhe këtë sapo e kam kuptuar vetëm disa ditë më parë. Qoftë besimi, ashtu edhe dyshimi për diçka, dikë ose çfarëdo gjëje tjetër, janë dy zjarre të cilat, nëse ndizen, të konsumojnë çdo ditë nga pak. Dhe kjo është më e keqja, sepse, të konsumon çdo ditë nga pak dhe jo në formë të njëtrajtshme, me lakime të forta, të ndryshme njëra nga tjetra. Duhej të vinte kjo ditë, kjo moshë imja prej gjashtëdhjetë e tetë vjetësh që të kuptoja këtë. Edhe pse nuk ka vlerë në të ardhmen, diçka të së tashmes e mësova. Kam pasur mëdyshje që më kanë trazuar, por vetë i kam neglizhuar për të arritur besimin e duhur në ngjarjen që më ka ndodhur e do t’jua tregoj tani.


Gjatë vitit gjashtëdhejtë e pesë u njoha me Teodorin. Ai ishte një djalë aktiv me një kapacitet tejet “lluksoz” të mendjes. Ishte pikërisht kjo veçori e cila më goditi tek ai, derisa një ditë, vendosëm të bashkoheshim me martesë. Ishte pikërisht nata e 25 shkurtit të vitit 1967 kur ai, me zërin e tij kumbues dhe të qartë më shprehu:
- Eleonora, a do të bëhesh guraja ime?
Nuk kisha sesi të mos i thoja “po”. Ai kishte zënë një pjesë të madhe në zemrën time. Dhe, që atëherë, jeta jonë rrodhi me hapa të mëdhaja drejt suksesit të familjes. Ai kishte ndërmarrë një premtim me veten. Ishte një shkrimtar, një shkrimtar i shkëlqyer dhe i pandalshëm. Me diplomime të njëpasnjëshme, arriti të krijojë figurën e tij, gjithashtu të jetë një pedagog në Universitetin Artistik. Ndërsa unë, ndërkohë që shpenzova kohën time me rritjen e tre fëmijëve tanë, pothuajse e kisha harruar talentin dhe përkushtimin tim ndaj pianos, për t’iu rikthyer vite më pas me sukseset e mia nëpër koncerte.

Shumë vite pas martesës sonë, vendosëm që të largoheshim nga metropoli dhe të merrnim një shtëpizë të vendlindjen time, pranë bregdetit. Me këtë shpërngulje, kishim diskutuar që të distancoheshim nga jeta e zhurmshme e përditshme dhe të përkushtoheshim tek qëllimet tona artistike. Ai ishte shumë entuziast dhe ajo që i nevojitej më shumë, ishte qetësia. Meqë fëmijët tashmë të rritur, nuk dëshironin të na diqnin, atëherë u vendos që ne të dy, t’i gjendeshim më pranë njëri tjetrit me të gjithë kohën e mundshme.
Por, ky përkushtimi i kohës së plotë për bashkëshortin tim, për herë të parë, solli në jetë faktorin “dyshim”. Sa më shumë kalonte koha, aq më shumë unë vëreja ndryshime të sjelljen e tij. Aq sa një ditë mora guximin t’i hapesha.
- Teodor, dua të flasim sëbashku! – i thashë duke e shkëputur nga puna në tryezën e tij.
- Më thuaj Eleonora! – u përgjigj ai duke ngritur sytë dhe hoqi syzet.
- Sa kohë u bënë që jetojmë sëbashku?
- Rreth dyzetekatër vjet Eleonora, por përse po më pyet për këtë?
- Sepse, këtë periudhë unë shoh diçka të ndryshuar tek ti. Kohët e fundit ke sjellje që më lë të mendohem dy herë pa e gjetur një përgjigje të qartë.
- Ku qëndron problemi? Çfarë nuk shkon tek unë?
- Nuk duhet të ma thuash ti këtë?
- Qëllimin nuk e kuptoj!
- Atëherë, po të ndihmoj. Në fillimet e martesës sonë, nuk i kemi përkushtuar shumë kohë njëri-tjetrit për shkak të aktiviteve të shumta të tuat dhe ndoshta unë jam marrë më tepër se ç’duhet me fëmijët. Por, që kur jemi transferuar këtu, pasi njëri-tjetrin e shohim si në një pasqyrë, po dalin në pah disa gjëra që nuk po i përcaktoj dot. Po e filloj me atë dosje në kasafortë, përse më ke thënë gjithnjë që nuk duhet as ta prek as t’i hedh sytë, e mban të mbyllur me xhelozinë më të madhe! Ç’kuptim ka kjo?
- Ah, Eleonora, të kam shpjeguar që çështjen e kësaj dosjeje nuk duhet ta diskutojmë asnjëherë. Kjo ka të bëjë me një të shkuar timen, që tashmë e kam varrosur dhe nuk dua t’i rikthehem.
- Po përse atëherë, e mban akoma? A nuk duhet varrosur edhe ajo dosje?
- Jo, dua ta mbaj si kujtim. Është e rëndësishme për mua, por nuk mund të ta them.
- Po këto vizita të njëpasnjëshme, telefonata të çuditshme nga larg, letra me postë që vijnë vazhdimisht, ku duhet të më çojnë në mendim?
- Të lutem Eleonora, mos më bëj shumë pyetje!
- Atëherë, Teodor, kush je ti?
- Si mund ta thuash këtë, nuk më njeh? Nuk njeh bashkëshortin tënd, prej mbi dyzet vjet martese?
- Prandaj po të pyes Teodor sepse, nuk po të njoh më!
- Atëherë Eleonora, të vemë pikat mbi I. Je bashkëshortja ime dhe të respektoj për këtë por, janë disa arsye që nuk mund t’i kuptosh as nuk do mundesh t’i imagjinosh nëse unë do të t’i shpjegoj. Por, nëse një ditë, unë vdes para teje, të vërtetat e pyetjeve të tua, kërkoji, por vetëm atëherë.
Pas fjalisë së fundit të tij, e tërë koraca e besimit që kisha ndërtuar prej kohësh mbi të, u kris menjëherë. Nuk po arrija të perceptoja më kohët, të shkuarën, atë të këtij çasti dhe të së ardhmes. Duhej të prisja vdekjen e e tij që të merrja një përgjigje të saktë e të qartë!?
- Je në vete? – iu ktheva por këtë herë me ton të lartë.
- Po, jam i tëri këtu! – m’u përgjigj.
- Nuk e kuptova mirë, apo gabove ti në përcjelljen e fjalisë së fundit tëndin tek unë; duhet të pres vdekjen tënde që të marr përgjigjen se kush je ti?
- Po, e thashë drejt! Duhet të presësh! Nuk më pëlqen që të dish mbi mua për sa kohë unë jam në jetë. Përderisa nuk ta kam thënë në këto shumë vite bashkë, atëherë nuk të kushton shumë të presësh edhe ca vite. Unë tashmë i plakur jam...!
- Mjaft! Po thua vetëm gjepura! Nuk është më e thjeshtë që t’i vesh çelësin asaj dreq kasaforte e ta njerrësh dosje të zezë që aty dhe të më tregosh, për më tepër, të më qetësosh!?
- Më vjen keq, Eleonora, nuk mundem, më kupto! E mbyllim tani këtë bisedë sepse, duhet të punoj mbi librin.
- Po dal njëherë Teodor, po shëtis të marr pak ajër jashtë sepse, jam shumë e turbullt.
- Do të bësh shumë mirë, e dashur!

Ja pra, ky ishte çasti ku, besimi i lartmadhërishëm i cili, mban peng dy persona për kohë të gjatë me të ashtuquajturën “martesë”, vjen dhe groposet menjëherë, duke ia lënë vendin dyshimit të madh të ekzistencës time me Teodorin. Që në momentin që dola nga ajo dhomë e tij, e tërë bota u shemb dhe mendimet e mia morën vetëm forma negative, të keqardhjes për veten por edhe të një zhgënjimi të një dimensioni të papërshkruar mbi jetën time bashkëshortore.
Bashkëshorti im tashmë u nda në dy pjesë: I pari ishte ai djali bjond i gjatë i dikurshëm, energjik, i palodhuri dhe këmbëngulësi i arritjeve të tij profesionale. I pathyeshmi, me një vullnet të fuqishëm që më bëri të dashurohem. Ndërsa i dyti është kjo pamje re; një burrë i cili ka shndërruar identitetin, ngjyrën dhe lëkurën e identitetit duke m’u shfaqur në një të panjohur. Asnjëherë, nuk e kisha menduar që pikërisht ai, të më ndihmonte të përfundoja në një qorrsokak kaq të errët të jetës sime pas kaq shumë vitesh. Por, e mblodha veten dhe nuk do të tentoj më që të lëndohem me mendime të tilla. Ajo që mbeti, është vetëm një hije e zezë dyshimi, e pakapërcyeshme e cila, sapo më dërgoi buzë një humnere të panjohur dhe që mjafton një lëvizje e pamenduar e mund të rrëzohem njëherë e përgjithmonë.

*

Para tre ditësh, Teodori më la të vetme në këtë jetë.
Para tre ditësh ai më dha lamtumirën e fundit qetësisht, i ëmbël porsi ditën e parë të njohjes. E përcolla atë për në banesën e fundit me keqardhjen më të madhe që më braktisi shpejt, por edhe me një paqe sepse, vërtetë koha që jetuam mjaftuan të qëndronim bashkë.
Por sot, m’u rikthye në mendje dosja e zezë brenda kasafortës së tij. U ngrita menjëherë nga poltroni im dhe shkova pranë saj. Për një çast, hezitova:
Duhej të vendosja; nëse do të zgjidhja që të ruaja përgjithmonë imazhin e Teodorit ashtu siç e kam njohur deri në ditën e tij të fundit dhe të braktisja pyetjet dhe dyshimet e mia, apo të hapja atë derë të rëndë dhe të nxirrja atë dosje që të vërtetoja njëherë e mirë dilemat e mia mbi burrin, të cilit i kam falur plot dyzet e katër vjet bashkëjetese. Këto dy rrugë të të përzgjedhurit më gozhduan në vend, me këmbët të ngulur mbi dysheme dhe nuk po bëja asnjë veprim përveçse, vështrimit që e kisha hedhur mbi kasafortë. Duhej të vendosja! Duhej të vendosja për të mirën apo për të keqen time!? Përse Teodor më le në këtë kanosje dyshuese? Përse nuk më dhe asnjëherë një përgjigje të saktë? Nuk doje ta ndaje me mua këtë çështje por, krijove humnerën midis nesh dhe unë, e vetme, duhet të hedh hapin e fundit???
Në dhomën tjetër u përplas një derë nga korrenti i erës dhe unë u “zgjova” menjëherë nga ky ankth që më kishte pushtuar dhe i dhashë vetes një vendim: Do ta hap!
Do e hap, Teodor! Do e hap sepse, dua të qartësoj veten time, të hedh në det dyshimet që më kishin mbërthyer që nga dita e bisedës tonë. Arsyeja tjetër është se, llogjika nuk më mjafton që të kapërdij gjendjen që kam kaluar tërë këtë kohë, por kam nevoje për fakte, prova, të cilat mund të jenë negative, nuk e vë në dyshim Teodor që mund të jenë negative, në të kundërt, do të më kishe ulur pranë teje dhe do e kishe shpejguar gjithçka me qetësinë tënde të patundur dhe do të më kishe qetësuar. Por, ti më le peng të një të vërtete që po më tundon ta gris pikërisht në këto momente. Të më falësh i dashur! E di që vetë më premtove që ta bëja pasi ti të kishe ikur përgjithnjë. Mund edhe ta kisha kursyer e të vija tek ti pa e njohur, por jam e paaftë t’i rezistoj!

Hap me nxitim derën e kasafortës dhe gërmoj me gishtërinj midis dosjesh e letrash të shumta, atë, dosjen e zezë. E gjej në fund të tyre dhe e tërheq me forcë. Pasi e marr në krahë dhe e mbështes pranë kraharorit, shtrihem mbi shtratin tonë dhe i largoj litarët për t’i hapur kapakët. Aty shoh letra pafund, letra deklaratash, letra të vulosura e të firmosuar, por letra të zverdhura nga koha e largët. Të gjitha në gjuhë të huaj. E në fund të tyre, një pasaportë.
Një pasaportë gjermane!
E hap me kujdes atë pasaportë. Ajo përmban një emër të shkruar në gjermanisht: Erhard Gottschalk dhe përbri saj, një foto e Teodorit. Po, është pikërisht ai! Zgurdulloj sytë dhe shfletoj letrat e tjera me qëllimin për të kuptuar ndonjë gjë, por gjithçka gjendet në gjermanisht! Midis tyre, gjej vetëm një fletë deklaratë në shqip të vulosur e firmosur:
“Erhard Gottscholalk, me origjinë gjermane, përkatësisht, Berlin, merr të drejtën e plotë të nënshtetësimit shqiptar dhe njëkohësisht, ndryshon identitetin e tij me emrin e ri: Teodor Manjani.”
Oh, Zot! Teodori qenka me origjinë gjermane dhe unë nuk e paskam kuptuar aspak!? Dhe gjuhën që e kishte mësuar në një mënyrë përsosur dhe nuk më kishte lënë asnjë dyshim në të! Përse nuk duhej të ma thonte ai këtë? Ç’të keqe mund të kishte, nëse unë do të isha në dijeni të këtij fakti?? Përse Teodor, apo kushdo tjetër qofsh? Përse?
Duke folur me veten e xhindosur, e ngre me dy duart në ajër të gjithë dosjen dhe e shkunad atë. Të gjitha fletët shpërndahen mbi kuvertën e shtratit por, diçka e re bie rëndshëm para tyre. Një yll - simbol i nazizmit. E prek dhe e marr me dy gishta; ajo është një stemë karficë e cila vendoset mbi jakën e kapotës ushtarake.

Tashmë, të gjithë pamjen që më ka stërmunduar, e kam të qartë, të kristaltë. Mendimet dhe fjalët më kanë shteruar. Qëndroj e palëvizur dhe fiksoj sytë tek shtrati ynë i bashkëshortësisë dhe i zhgënjimit të madh.

Mjaft për sot

EssE

Jonida Roli

Pas një shëtitjeje të gjatë që kisha bërë në anë të bregetit, u ndala pranë një barke peshkimi. Peshkatarët me një forcë të madhe, po tërhiqnin duke zvarritur nga ajo, një trup të madh e të rëndë. Ndërsa po i vrojtoja me vëmendje pashë që ai trup ishte një delfin i ri, të cilit, trupi i shkëlqente akoma nga lagështia e ujit në përplasje me rrezet e forta të diellit veror. Ajo pamje më bllokoi frymëmarrjen dhe agonia e rëndë më dobësoi shikimin. Ai delfin ishte i pajetë. Po tërhiqej zvarrë nga burra që flisnin me të madhe dhe qeshnin gjatë. Pasi e lëshuan mbi rërën e lagësht për t’a transportuar, dhe u larguan për pak, unë iu afrova asaj gjallese pafrymë. Oh, natyrë e fuqishme e mrekullive dhe e ligësive!!! Ajo pamje rrënqethëse të vibronte në shpirt. Si mund të vdesë një delfin? Ndër të gjithë kafshët e detit, ai është lindur dhe i destinuar vetëm për të kërcyer e vallëzuar me tërë qenien e tij. Është e vetmja kafshë që, edhe kur nuk është e lumtur, lodron dhe lumturohet me talentin e saj duke u dhënë tërë krijesave të tjera një mirësi me shpirtin të trupëzuar në ato vallëzime. Ai delfin është mbreti i vetvetes dhe nuk do t’ia dijë për askënd.
Instiktivisht vëreva buzëqeshjen e tij! Të gjithë delfinët kanë një buzëqeshje hyjnore që, vetëm atyre është falur me atë bukuri të pamasë. Edhe pse të vdekur, buzëqeshja e tyre nuk u largohet nga buzët por me pafajësinë e tyre, t’a dhurojnë atë duke mos kërkuar asgjë në këmbim. U bllokova krejt para asaj pamjeje hyjnore dhe nuk munda të bëj asnjë lëvizje muskuli. Ai po më ftonte në lumturitë e tij të jetës! Pasi zgjata pëllëmbën e dorës dhe i përkëdhela ballin e ftohtë, një shkëlqim i fuqishëm e syve të tij të hapur më rrëmbyen shikimin tim dhe u përplasën në thellësirën e domethënies së asaj qenieje të nënujshme. E gjendur e vetme, bashkë me botën e tij, humba tërësisht dhe, në një shpejtësi dritë të fleshtë, humba në një histori që delfini po më shfaqte vetëm ndërmjet kësaj force të panjohur:

Një natë, ndërsa delfini po flinte, në ëndërr iu shfaq Zoti.
- Delfin, Unë jam fuqia e detërave, do të jap një urdhëresë që duhet ta kryesh. Do t’u thuash të tërë krijesave të tjera të detit që ti je i etur për ujë! Dhe do të të kërkoj përgjigjen që dua nga ata, pasi t’ua kesh thënë!
- Përse duhet t’u them këtë, të gjithëve? – pyeti delfini, por nuk mori asnjë përgjigje sepse, akoma pa mbaruar fjalën, Zoti ishte larguar dhe ndriçimi verbues ishte larguar.
Të nesërmen, ai u zgjua nga gjumi dhe iu kujtua ëndërra e asaj nate. Pasi u kthjellua mirë, ai nisi lundrimin e tij të qetë dhe, ndërsa u takua me një peshk, forma trupore e të cilit, ishte shumë më e vogël se ai, delfini e ndali dhe i tha:
- Unë jam i etur për ujë!
- Ti je një budalla, atëherë! – i tha peshku dhe vazhdoi rrugën e tij i qetë me mospërfillje, duke thithur ajrin rëndshëm.
Delfini u ndje i turbullt, megjithatë, vazhdoi lundrmin e tij, i qetë, edhe pse kjo që Zoti atij i kishte kërkuar, i dukej shumë e çuditshme.
Më pas, përballë tij, iu shfaq një peshkaqen i hirtë dhe madhësia e tij, edhe pse e trembi, mori guximin t’i kalonte pranë dhe u përpoq t’i fliste:
- Dua të të them që kam etje për ujë!
Peshkaqeni e pa vëngërt dhe i foli me tinguj të fuqishëm, sikur të ishte duke qeshur me sytë e hutuar të delfinit.
- Atëherë, ti duhet të jesh i çmendur! Çfarë përgjigje pret nga unë? – i tha dhe u largua duke tundur bishtin fuqishëm e lëshoi tinguj të tjerë që delfinit nuk i pëlqyen aspak, sepse ishin thirrje kërcënimi për të.
Atëherë, ai, i dëshpëruar, nisi të lundrojë lehtë, më shumë i turbulluar nga kjo situatë sepse, askush nuk nuk i dha një përgjigje të qartë, madje e injoruan në një mënyrë të prerë. Pasi pyeti edhe disa kafshë të tjera të vogla, nuk mori asnjë rezultat, u lodh dhe u ndal. U mendua thellë dhe arriti në përfundimin se, ajo ëndërr nuk mund të ishte e vërtetë. Nga të gjitha përgjigjet që ai kishte marrë nga banorët e tjerë të detit, ai mendoi se vërtet ishe një budalla dhe nuk kishte të bënte aspak me Zotin në ëndërrat e tij. Por, sapo po vendoste të dorëzohej nga ky urdhër i dhënë, që larg, dëgjoi tingujt e një kënge të një balene që po i vinte përballë. Mori forcat dhe i tha vetes se, nëse mund t’i them edhe balenës të njëjtën gjë, ajo që është banorja më e urtë dhe më e ditura ndër të gjithë ne, mund të më japë një përgjigje të saktë, ashtu siç Zoti më kërkon mua që t’i jap atij.
Nisi sërish lundrimin, me një shpejtësi vallëzimi duke harkuar trupin mbi sipërfaqen e ujit e njëkohësisht duke u zhytur nëpër thellësirat e saj. Pas disa hedhjesh lozonjare që vetëm ai di t’i bëjë, delfini iu afrua trupit të balenës, e cila po lundronte me një ngadalësi që tregonte urtësi madhështore.
- Ndalu pak, dua të të them që kam etje për ujë! – i tha delfini me tinguj të trishtuar, por sapo, e pa balenën në sy, një optimizëm i ndryshoi menjëherë gjendjen që e kishte mbërthyer.
Ajo, e pa delfinin me një vështrim të ëmbël dhe ndali tërësisht. Ngriti sytë e saj të vegjël të mbi sipërfaqen e ujit, atje tej, në lartësi dhe pasi qëndroi pak në heshtje, i tha delfinit:
- Ti delfin, ke takuar Zotin?
Ai zgurdulloi sytë e tij dhe i habituir i tha që po.
- Si e gjete këtë? – e pyeti i çoroditur.
- Ua kam thënë këtë shumë prej banorëve tanë këtu, por të gjithë më kanë injoruar duke më kthyer shpinën, brutalisht.
- Edhe unë delfin, dikur e kam takuar Zotin dhe kam qenë në vendin tënd. Edhe unë dikur kam qenë e etur për ujë. Të njëjtin reagim kam pasur edhe unë nga banorët e tjerë, derisa kuptova diçka nga Ai. - tha balena e urtë dhe qeshi me tinguj shprese.
- Ma thuaj edhe mua të lutem, cili është kuptimi tërë kësaj historie sepse, jam i turbullt! Ç’është ky mesazh që na jep ne peshqve, Zoti? – e pyeti delfini.

Do të thotë që, ne peshqit e kërkojmë Atë lart e poshtë por nuk e gjejmë dot, e kërkojmë me breza të tërë por së fundmi, dëshpërimisht, mendojmë se ai nuk ekziston për ne. Pra, nuk e besojmë më që ai ndodhet kudo, përqark nesh. – i shpjegoi balena atij.
- Sa e çuditshme, ne nuk arrijmë të kuptojmë dot as se ç’është kjo shprehja “ kudo”! Ne jemi vetëm peshq, e nuk njohim asgjë tjetër, përveçse ujërave të detërave! – u shpreh delfini dhe pshërëtiu thellë.
- Kështu mendoj edhe unë, por nuk do të thotë kjo, që edhe kur ne peshqit kemi etje, ai e kupton këtë, kudo që të ndodhet?! – shtoi balena dhe psherëtiu më thellë sesa delfini duke lëshuar tinguj të gjatë, të cilat oshtëtinë nëpër thellësinë e detit.


Në një çast, burrat u afruan tek ne dhe nisën të ulërasin duke urdhëruar njëri-tjetrin që të merreshin me trupin e delfinit të lëshuar mbi rërë dhe unë u zgjova menjëherë nga ajo ëndërr që ajo qënie sapo më kishte dërguar nëpërmjet shikimit të tij, trupësisht të vdekur por shpirtërisht, më shumë se të gjallë.
U largova nga ajo krijesë e pafrymë duke ecur me hapa të shpejtë duke i thënë vetes se sot kisha parë e ndier brenda dhe jashtë meje një ngjarje që nuk do të më përsëritej më. Por, mjaft për sot, ajo që mora nga kjo kafshë, tashmë më ka dërrmuar dhe njëkohësisht, mësuar se deti ka një botë të tërë të tregojë, mbi ngjarjet e saj.

Gjenialiteti

Jonida Roli

Esse

Ç’është gjenialiteti? Nga buron kjo dhunti e rrallë tek individë të caktuar? Është një dhunti Hyjnore apo thjesht një kultivim i veçantë të njeriut? Gjenitë lindin apo shndërrohen të tillë me zhvillimin e intelektit gjatë proçesit të tyre të rritjes?

Në fakt, mbi këtë faktor lindin shumë pyetje të cilat, vetëm disave prej tyre, u janë dhënë disa përgjigje psikologjiko-mjeksore. Gjenialiteti, nuk është vetëm një dhunti e përcaktuar.
Sipas analizave mjeksore, ajo është një përzierje multidimensionale talentesh, një ndërthurje qelizash të individit mbartës. Ky person mund të lindë nga hiçi i talentuar, ose natyra mund të krijojë një përzierje të përsosur të qelizave të ADN-së të mbarur nga prindërit e tij. Por, këtu qëndron pyetja e madhe: Kjo përzierje e përsosur e ADN-së për krijimin e gjenialitetit njerëzor, lind natyrshëm e rastësor apo ndikimi Hyjnor na tregon se natyra jonë njerëzore ka fuqinë të jetë e plotfuqishme me një Hyjnizim Shpirtëror, Mendërisht dhe Artistikisht. Vetëm një faktor është i sigurtë: Individët të cilët janë të përcaktuar për të qenë mbartës të këtij kokteili talentesh të gjenialitetit, “vulosen” që në vegjëli, si të tillë. Ata, lehtësisht dallohen për një lloj intelekti superior në përballje me shoqërinë krejt normale që i rrethon.

Gjenialiteti është një virtyt shumë i rrallë të cilin, natyra ua dhuron fare pak njerëzve që lindin vetëm për të vënë në funksion këtë dhunti.

Anët pozitive të kësaj dhuntie janë:
Vetë fenomeni Gjenialitet është një lloj dinamiti multidimensional talentor. Duke u bazuar në shembujt që historia botërore ka treguar, ajo më së shumti shfaqet në botën e artit, në forma dhe faktorë të shumtë të saj. Leonardo Da Vinçi ishte një Gjeni multidimensional, por që gjenezën e natyrës së tij të veçantë e ka në artin pamor. Ndërsa Albert Ainshtain, u shqua për arritjen evolucionare të zhvillimit të artit fiziko-shkencor, që edhe sot, formulat e tij janë të pathyeshme. Shkenctarët sot, janë të çoroditur sepse, akoma nuk arrijnë të shpjegojnë disa faktorë gjenetikë biologjikë të zhvilluar në trurin e tij, tepër të veçantë kundrejt njerëzimit krejt normal. Ata kanë zbuluar një ndërtim të veçantë të trurit të tij dhe nuk arrijnë t’u japin një përgjigje të saktë mbi faktin sesi një njeri kaq i thjeshtë, të ketë një formim biologjik të trurit me një kompleksitet të jashtëzakonshëm.

Anët negative të kësaj dhuntie janë:
Gjenialiteti është sërish një dinamit i cili, shpërthen vetëm brenda karakterit të individit mbartës, të vetvetes dhe krijon një luftë të gjatë po aq sa vetë jeta e tij. Gjenialiteti është një superfuqi për të, ky faktor i jep një drejtim përfundimitar, duke u “skllavëruar” brenda natyrës së tij. Ka shembuj që, gjenialiteti nuk mund të jetë vetëm pozitiv, por edhe një karakter negativ, nëse do të flasim edhe për gjeniun A. Hitler.

Anët psiko-sociale të një Gjeniu:

Fëmija i lindur me këtë “vulosje” superfuqie, është një karakter i çiltër, i mbyllur në vetvete dhe kërkon gjithçka që jeta shoqërore përqark tij i dhuron, vetëm për një kusht, që të zhvillojë intelektin e tij. Ai i mohon vetes shumë kënaqësi të thjeshta të moshës së tij, por kjo nuk i dhemb aspak sepse, mendon që më e rëndësishme për të është vetëm ky zhvillim. Ka nevojë që të përthithë gjithçka ndodh përqark botës së tij që e rrethon. Dhe, ndërsa rritet, intelekti i tij zhvillohet përtej dimensionit të një personi normal. Sa më shumë kalon koha, aq më shumë ai veçohet dhe nxjerr në pah vetitë e tij të veçanta të talenteve që ai përmban në vetvete. Për të, jeta e tij nuk është asgjë tjetër veçse një përkushtim emotiv dhe i pakntrollueshëm i shfaqjes së vetive të tij, për t’i treguar botës që e rrethon se ai ekziston, por vetëm në mënyrën e tij dhe jo si të tjerët e dëshirojnë atë të jetë. Me këtë koncept, nis dhe lufta e tij me botën që e rrethon. Ajo që ai urren më shumë, është konformizmi me botën e jashtme, por ajo që ka mbi të gjitha rëndësi është ndërtimi dhe evoluimi i botës së tij gjeniale. As ai vetë nuk arrin të kuptojë së ç’është një gjeni, por di vetëm që është një njeri krejt normal por që ka në dispozicion një talent të shumë dimensioneve dhe është i detyruar ta shfaqë atë. Në të kundërt, nëse bota e tij e jashtme, përpiqet të ndërhyjë në botën e tij të brendshme, ose, të përpiqet ta cënojnë sado pak atë, ai menjëherë ndërton mure të larta dhe ndërton një guackë të fortë për vetëmbrojtje. Përtej koracës së tij, ai ndihet i pasigurtë, nuk arrin të krijojë një jetë normale si të gjithë normalët, krijon vetminë e tij, është i nervozuar për këto faktorë përplasjeje me dy botërat që e kanë rrethuar. Sa më shumë kalon koha në pjekurinë e gjenialitetit të tij, aq më shumë ai lufton për mbijetesën e tij. Tashmë krijon në subkoishencën e tij se, ai ka lindur si i veçantë dhe i veçantë është të destinuar të jetojë deri në vdekje.
Ky faktor nuk bazohet aspak në çështjen e epokave të ndryshme revolucionare të shoqërisë botërore. Të gjithë gjenitë, vuajnë në brezin që ata kanë lindur, e nuk ka një përcaktim nëse ata kanë lindur në epokën e teknololigjsë apo jo. Për ta, lufta e mbijetesës së llojit të tyre, është e njëjtë.
Dhe, nëse cënimi nga jetës së tyre anti-konformizmi, merr përmasa të mëdhaja, ata gjenden në një fazë të madhe krize për të cilët, përkthehet në: Mbijetesë për jetë a vdekje!
Faktori më i rëndësishëm që, quhet dhe themeltor i llojit të gheniut është:
Ata, në çfarëdo lloj moshe apo faze të pjekurisë qofshin, nëse kjo “Magjia e Gjenialitetit” nuk po shndrit më, kjo frymë superiore nuk po e udhëheq më, ose bota e jashtme tashmë e ka “ shtypur”, ata arrijnë në një përfundim të thjeshtë për llojin e vet, mendojnë se tashmë aktiviteti i tyre ka marrë fund, përderisa ajo për të cilën ata janë të destinuar të japin nuk po funksionon më sepse, pa këtë funksion gjenialiteti ata nuk mbijetojnë do ta detyrojnë të arrijnë në një konkluzion përfundimtar, kolosal e të guximshëm:
Para se ata të arrijnë të bëhen totalisht preja e asaj bote të jashtme për të cilët ata e kanë luftuar dhe e kanë quajtur armiq të përjetshëm, kjo si rrjedhojë mund ta çojë në çmenduri, ata paramendojnë vetë ekzekutimin. Një vetëekzekutim i formave të ndryshme shoqërore. Por, vetëekzekutimi nuk është një dëshirë e vullnetshme i qënies së tyre, kurrsesi, por një zë i brendshëm i subkoishiencës së tyre, e thërret për t’u larguar nga dyzimi i pushtetshëm ndaj luftës.

Profetët, a mund të quhen qënie të Gjenialitetit?
Ata, kurrsesi, nuk mund të quhen të tillë sepse, kishin udhëheqje “ frymore Hyjnore” të drejtpërdrejtë, Ndërsa qëniet Gjeni të lindur tërësisht si individë normalë por që përbëjnë dallim rrënjësor të karakterit të tyre, pra janë mbartës të gjenialitetit, janë ata individë të pakët në numër, në rangun botëror e historike, të cilët udhëhiqen vetëm nga ajo Hyjnorja e tyre të ngritur vetëm nga ajo formula e veçantë e ndërtimit të ADN-së, në mes të një shoqërie të gjerë dhe një jete sociale krejt normale që i shoqërojnë gjatë tërë kohës së tyre. Pretendohet që, Gjenialiteti është një dhuratë e cila, ngjizet me pak “ Çmenduri Hyjnore” jo të konceptueshëm për gjithkënd, por një dhunti e cila udhëheq një individ të vetëm nëpër thellësira qorrsokake të jetës së tyre të jashtme, kundrejt asaj të vetëizoluar, në një kontravers të plotë.

Në bazë të shembujve historikë botërore, Gjenitë më së shumti janë të gjinisë mashkullore. Përse kjo veçanti e përcaktuar? Përse kjo “ frymë gjenialiteti” u dhurohet vetëm një burri dhe jo një qënieje femërore?
Pra, arrij në hipotezën e madhe se, vetë Hyjnia, duke e gjenializuar këtë gjini njerëzore, do të na shpjegojë se, Ai shfaq një “ Shëmbëlltyrë” të tijin mbi tokë, në format njerëzore!!

Jonida Roli - Përkthim

Poezi

Salvatore QUASIMODO (Nobel)

Përgjigje tjetër

Po ç’kërkoni ju morra të Krishtit?
Nuk ndodh asgjë në botë dhe njeriu
Shtrëngon akoma shiun në flatrat e tij
Prej sorre e thërret dashuri dhe papërkulshmëri.
Për ju nuk mungon gjaku
Nga përjetësia. Vetëm delja
I përdridhet rikthimit të saj me kokën
E thatë dhe syrin e kripur.
Por nuk ndodh asgjë. Dhe tashmë është myshk
Kronika në muret e qytetit
Të një arqipelagu të largët.


Thanatos Athanatos

E pra duhet të të mohoj, Zot
I tumoreve, Zot i lules së gjallë,
Dhe të fillojmë me një “jo” gurit të
Errët “Unë jam” dhe të pohojmë vdekjen,
Dhe mbi çdo gur varri të shuajmë të vetmen
Siguri tonën: “Thanatos Athanatos”?
Pa një emër që të kujtojë ëndrrat,
Lotët, shkëndijat e këtij njeriu
Të thyer nga pyetja akoma e hapur?
Dialogu ynë s’flet; bëhet
Tani e mundshme absurdja. Atje
Përtej tymit të mjegullës, brenda pemëve
Vigjëlon pushteti i gjetheve,
I vërtetë është lumi që shkel në brigje.
Jeta nuk është ëndërr. I vërtetë njeriu
Dhe e qara e tij xheloze e heshtjes.
Zot i heshtjes, hape vetminë.


Oboe somerso

Dhimbje therëse, vonoje dhuratën tënde
Në këtë orën time
Të braktisjeve frymore.

Një oboe e ngrirë ribelbëzon
Gëzim gjethesh të përjetshme,
Jo të miat, dhe të harruara;

Tek unë bëhet mbrëmje:
Uji perëndon
Mbi duart e mia të mbuluara me bar.

Flatra lëkunden në qiellin e venitur,
Të paqëndrueshme: zemra shpërngulet
Dhe unë jam i shpërndarë,

Në ditët e një gërmadhe.

Dhe është menjëherë mbrëmje.

Çdokush qëndron vetëm në zemrën e tokës
I qarkuar nga një rreze dielli:
Dhe është menjëherë mbrëmje.


Engjëj

E humbur çdo ëmbëlsi e jetës tek ti,
Ëndrra le të ekzaltohet; bregu i panjohur përballë
Të të vijë përpara ditës,
Këto ujëra të qeta sapo lëvizën,
Dendësi engjëjsh të pemëve të gjelbra në qarkim.

E pafundme të qoftë; e kaloftë çdo orë
Në kohën që shfaqet si e përjetshme,
Qeshje rinie, dhembje,
Ku në fshehtësi kërkoje
Lindjen e ditës dhe natën.


Poezi dashurie

Era përvidhet e ekzaltuar dhe sjell
Gjethe mbi pemët e Parkut,
Bari është tashmë përqark
Mureve të kështjellës, barkat
Prej pluhuri radhiten mbi Kanalin e Madh.

E acaruar, e çakorduar është një ditë
Që kthehet nga ngrica si një tjetër,
Proçedon, dëshiron. Por je ti dhe nuk ka kufij:
Dhunon atëhere vdekja e palëvizshme
Dhe përgatit shtratin tonë prej të gjallësh.


Metamorfozë

Në urnën e shenjtorit
Të vdekurit piqen,
Zemra ime me ta.

Mëshirë për veten
Në lëngun e fundit që ka toka.

Lëviz në xhamat e urnës
Një ditë pemësh liqenorë;
Më shkreton heshtja e errët,
Shenjtor i panjohur: binjakëzohem
Me farën e humbur, larva të gjelbra:
Pamja ime i është atyre pranverë.

Lind një kujtim errësire
Në fund të puseve të muruar,
Një jehone këmbanash:

Është relikja jote
E pllakosur.


Amen

Për të dielën në Albis

Nuk më ke tradhëtuar, Zot:
I çdo dhimbjeje,
Jam krijuar para lindjes.


Pemë

Nga ti një hije shkrihet
Që sikur vdes timen
Dhe pse në ideal luhatet
Ose shkatërron ujin e freskët kaltërosh
Në bregun e Anapit, ku do të kthehem sonte
Që më shtyn marsi hënor,
Tashmë me bar të pasur dhe flatra.

Jo vetëm hijes së gjallë,
Që toka dhe dielli janë dhuratë e ëmbël e ujit,
Të ka bërë të re çdo thellësi,
Ndërsa unë kërrusem e thahem
Dhe në fytyrë prek lëvozhgën tënde.

Nga rrjeta prej ari
Nga rrjeta prej ari varen merimanga të neverithshme.

Jonida Roli - Përkthim

Fillesa e ndërgjegjësimit
EssE
Vladimir NABOKOV

Lëkundjet e djepit mbi një abys dhe kuptimi i përgjithshëm i tij, na tregon se jeta jonë nuk është tjetër, veçse një çarje e beftë drite midis dy përjetësish të errësirës. Gjithashtu, të dyja janë binjake, unikale dhe njeriu, si një i ligjshëm, sheh të parëlindurin në abys më me qetësi sesa ai që i rri mbi kokë (ndodh në çastin e katërqind e pesëdhjetë rrahjeve në një orë). E di se, sidoqoftë, një njeri me fobi ka provuar ndjenja paniku, kur ka parë për herë të parë filmat e tij në shtëpi, të cilët janë krijuar disa javë para se të ketë lindur. Ai ka parë një botë, e cila ka qenë për të e pandryshueshme (e njëjta shtëpi, të njëjtët njerëz) dhe atëherë ka rezultuar se ai nuk ekziston aty, por edhe që askush aty nuk e ka ndier mungesën e tij. Ai kapi një shikim fluturimthi të nënës në katin e dytë të shtëpisë dhe kuptoi menjëherë se ky ishte një gjest aspak familjar, çka e shqetësoi, më shumë i ngjau me një lamtumirë misterioze. Por ajo që në veçanti e frikësoi, ishte zhurma – psherëtimë e një karroce fëmijësh, e cila qëndronte në verandë me mburrje, duke thithur ajrin e kafeinës. Edhe pse ishte boshe, në qarkun e ngjarjeve të përmbysura, kockat e tij ishin dekompozuar.
Këto lloj fantazish nuk para gjenden në jetën e të rinjve. Ose, më mirë, e para dhe e fundit, shpesh gjenden te shënimet e adoleshentëve, derisa, mundësisht, ata përqëndrohen së fundmi në ndonjë besim të nderuar dhe strikt. Natyra vetë parashikon një njeri të rritur plotësisht, që të arrijë të shohë dy boshllëqet e errëta, para dhe nga pas, aq bindës, sa edhe vetë vizionet që e rrethojnë atë. Imagjinata dhe përfytyrimi suprem i pavdekësisë dhe i papjekurisë, duhet të kufizohen me qëllimin për ta gëzuar jetën në formën më të mirë, mundësisht të mos e gëzojmë me tepri.
Unë rebelohem kundrejt kësaj gjendjeje përplasjesh. E ndjej të nevojshme ta nxjerr jashtë këtë rebelim, që të prek natyrën. Sërish e sërish, mendja ime është frenuar për të bërë ndarjen midis fakteve personale përballë errësirës, gjë që të dyja ndodhen brenda jetës sime. Që kjo errësirë brenda meje është krijuar në vakësi, për shkak të mureve të kohës, duke më ndarë mua nga bota e lirë e pakohë, është një koncept që unë, lumturisht, e ndaj me egërsinë e ngjyrosur të jetës. Jam rikthyer në ato mendime, të cilat ngushtohen gjithnjë e me shumë, të pashpresa, ndërsa unë largohem në të shkuarat e groposura në ndonjë vend të fshehtë timin, për t’i dhënë kuptim faktit se burgu i kohës është në formë sferike dhe nuk ka asnjë ekzistencë në të. Kjo quhet një vetëvrasje e shkurtër. Kam provuar gjithçka. Kam hequr identitetin tim, me qëllim që të kaloj në një gjuhë tradicionale të të folurit e të përvidhem në realitete, që kanë ekzistuar para se unë të ngjizesha. Kam lënë pas dore ëndrrat e mia për shkak të kërkimit të çelësave dhe zbulesave, madje, dua ta them, hoqa dorë krejtësisht nga vulgariteti, poshtërsia, periudha themelore e Frojdit me ato kërkimet e tij të kota mbi simbolin e seksualitetit, si dhe përgjimet e tij të vogla mbi të tjerët.
Si fillim isha i painformuar se koha, kaq e pakufishme në përskuqjen e saj të parë, ishte një lloj burgimi. Në fëmijërinë time shoh të qenit zgjuar të ndërgjegjes, si një seri vezullimesh hapësinore me intervale midis tyre që më pas, gradualisht, zvogëlohen derisa bllokime të ndritshme perceptimesh marrin forma, duke sjellë kujtesa me shtrëngime të rrëshqitshme.
Pasi i kisha mësuar shkronjat e numrat, pak a shumë në një periudhë të hershme të fëmijërisë sime, por nuk kisha aspak njohuri se ekzistoja, dhe se prindërit e mi ishin të mitë, vetëm kohë më vonë arrita të kuptoja këtë koncept të ekzistencës sime, vetëm atëherë kur arrita kuptimin e përcaktimit dhe llogaritjes të moshës së tyre kundrejt simes. Duke e gjykuar nga ajo dritë e fortë kuptimshmërie, kur mendoj për këtë lloj zbulese, menjëherë, rasti i parë, mbaj mend të ketë qenë në ditëlindjen e nënës sime, gjatë fundit të verës, e pra mbaj mend ta kem pyetur atë për shumë gjëra dhe, që atëherë, përgjigjet e saj përmbushën konceptet e mia. Gjithë këtë ngjarje dua ta quaj si “teorinë e rikapitullimit”, fillesa e ndërgjegjësimit të reflektimeve në tru të ngjarjeve të shkuara, e kjo duhet të ndikojë në rrëzimin e padiskutueshëm të konceptit të ekzistencës së kohës.
Domethënë, kur ngjarjet e reja mbylleshin brenda meje, e unë isha vetëm katër vjeç, më duhej të përballesha me moshat e prindërve, që ishin përkatësisht tridhjetë e tre dhe njëzet e shtatë. Pikërisht këtu filloi të ngjajë diçka me mua. I isha dhënë një gjendjeje shoku të fortë. Gjatë kohës së pagëzimit tim, sipas linjës fetare, e gjeta veten si asnjëherë tjetër në një element purifikues të kohës. Gjatë kredhjes në ujë – që më ngjante me zhytjen në ujërat e shndritshme të detit, bashkë me krijesat që nuk përcaktojnë vetëveten, por përcaktohen nga vetë rrjedha e kohës, një ndarje e çudishme nga hapesira e botës, që jo vetëm njerëzimi, por edhe bletët a fluturat mund ta perceptojnë. Në atë çast, kuptova menjëherë se një njëzet e shtatë vjeçare, veshur me të bardhë e rozë, e cila kishte kapur dorën time, ishte pikërisht nëna ime, ndërsa ai në krahun tjetër, veshur me të bardhë e ngjyrë floriri, i cili shtrëngonte dorën time të djathtë, ishte babai im. Në mes tyre, ndërsa ata ecnin në rrugë, unë krekosesha, vrapoja trokthi, krekosesha sërish, nga një rreze dielli te tjetra, përgjatë trotuarit të parkut të madh, në provincën e San Petersburgut. Në të vërtetë, ata që shtrëngonin duart e mia, një majtas e një djathtas, kanë qenë të pranishëm edhe gjatë fëmijërisë sime të hershme, me kujtime te vakëta, kanë qenë aq bukur të maskuar fshehtësisht, por babai, veshur me atë uniformën shkëlqyese prej roje kuajsh, më ngjante me shkëlqimin e diellit, derisa, kur erdhi çasti i llogaritjes se moshës sime në të tyren, u ndieva si të isha një pasagjer i nevrikosur, i cili pyeste për kohën për të kërkuar një rrugë të re.
Babai im, dua ta them edhe këtë, i ka shërbyer trajnimit të kuajve shtetërorë para se unë të lindja, ndaj, supozoj, ai i ka vendosur regjimentet e tij si një shaka festive. Prandaj, po si shaka, unë e përkufizoj ndërgjegjësimin tim të përfshihet pa diskutim në rikapitullim, që, me krijesat e para mbi tokë, duhet të kishin kujdes nga koha, duhet të ishin gjithashtu të parat krijesa që kanë buzëqeshur.

Nazmi Roli

HENE E THYER SI PORCELAN

Pranverë 1997

Pranvera do të vonojë.
Me mure të rrëzuara netët
Dhe asnjë xixëllonjë a shkronjë
Nuk ndrit në syrin e verbër.


Çdo gjë me këmbë u shkel,
Qielli në pus ra si gur.
Unë mora një violinçel
Të luaja pak ogur.


Do të vonojë treni i fundit,
Por do të pres një orë, një vit,
Gjersa, thëngjilli i shkrumbit
Të përpëlitet, të japë shpirt.


Orët dhe monedhat

Orët dhe monedhat që tingëllojnë ditën
S’e kanë vështrimin e syve të gjelbër,
Që bien të zmabakët e ujit dhe ditën
E shuajnë te algat, në fundin e cekët.


E fshehta e tyre ka origjinë oqeani,
Që gjithnjë zbulon ishujt e kripës,
Ku një hënë thyhet si porcelani
Dhe krijon dashuri me shi qerpikësh.


Kjo është një gjethe

Më falni, kjo është një gjethe
Dhe jo një kartmonedhë a çek,
Që juve ju japin veç ethe,
Një grimë me dorë kur i prek.

Si gjethe që është ka bakër
Dhe trishtilin që thërriti në ag,
Pak qiell nga qielli i kaltër
Dhe vjeshtën që iku më larg.

Ç’të flas, kur nuk e dini
Se ç’zemër të vogël ka një gjethe.
Ju, luksin e pavlerë e blini
Veç me kartmonedha e çeqe.


Ata kanë qenë në luftë

Ata kanë qenë në Luftën e Dytë,
Në dimrat me erë e ngrica.
Disa u vranë, u këputën si yjtë,
Të tjerët prej shokëve, në prita.

Kaluan vitet, atyre që mbetën
U thonë veteranë lufte.
Për dhimbjen e vrarë pas shpine heshtën,
Heshtja i ka duart me turpe.

Tani janë plakur, të zbardhur flokët,
Me këmbët që s’ngjiten në male.
Dy herë të tradhëtuar janë nga shokët
Ata që po flenë në male.


Gazetat

Erdhën gazetat! Blini gazeta
Me lajme të reja, sot!
Fare lirë kushtojnë të shkretat,
Barin kullotni, ka plot.

Fati i ditës u ngrys dhe u gdhi,
Korbin e bënë pëllumb.
Me penj të bardhë e penj të zinj
Dhe deti u shemb e u shkrumb.

Ngaqë nuk dinë t’ndërtojnë një strehëz,
Shpirtit i hapin pus.
Të vrarë, të mbytur, të çmendur, të vdekur.
Ngrihu, të ngrihesh s’të lus!

Vjellin e ndyjnë, sharje e jargë.
Janë të pavarura dhe pikë.
Fijet që i lidhin larg e më larg
Aty i kanë me çikrikë.

Pyjet rrallohen, por ah, laureshat.
Gënjeshtrën ta shesin për art.
Blini gazeta, hani gazeta,
Barkun e mbushni me kashtë!


Stjuardesa

Avjoni do i rrëshqasë rrotat pas pak,
Stjuardesa në anglisht jep këshillën e fundit.
Ca pika shiu frike xhamin e lag,
Era e saj e parfumit.

Atje ku do të jemi, në kotje, aq lart,
Dhe avjoni në boshllëk do të lëkundet pastaj,
Papritur, në u rrëzofsha një çast,
Në krahët e saj do desha të më mbajë.



Balladë shkretëtire e kalit me një këmbë

Qyqja. Qyqja. Sa qyqarë
E bëjnë natën nëpër kum.
Një kalorës me një kalë
Këtu ikën, atje humb.

Kali theu njërën këmbë.
Qyqja. Qyqja. Sa qyqarë.
Një patkua dhe një hënë
Me tre këmbë, shkon një kalë.

Mjekrra rritet, buzë e tharë.
Një patkua tjetër ra.
Qyqja. Qyqja. Sa qyqarë.
Kali veç dy këmbë ka.

Krifa bëhet rërë e sertë,
Shkuma e bardhë hiqet zvarrë.
Kali s’ka më këmbë të tretë.
Qyqa. Qyqa. Sa qyqarë.

Nëpër kumin e harresës,
Me të vdekurin mbi shalë
Dhe me hënën për pak strehëz,
Me një këmbë shkon një kalë.


Adoleshencë

Para pasqyrës u rregullua e bukur
Dhe doli në orën gjashtë të mbrëmjes.
Hëna e moçme, ajo e paputhur,
Pikërisht në orën gjashtë të mbrëmjes.

Në ca fije floku mbetur në krëhër –
Kuptimi se duhet të kishte mbërritur.
Trëndafilët ia hoqën kopshtit brengën,
Pasqyra, vende, vende e plasaritur.


Krizantemë

Mbi varrin e Frederik Rreshpjes
fle një krizantemë,
Kurse zemra e tij është e plasur
Në mijëra kokërrza shege në vjeshtat me hënë,
Udhët dhe kalldrëmet përgjakur.


Pema e prerë

Sa keq, e prenë një pemë,
Por për djep fëmije, aspak.
Kujt rrugën ia kishte zënë
Që e bënë me ashkla e gjak?

Për pak zjarr, për pak zjarr e tym
E rrëzuan, e shtrinë të vdekur.
Askush nuk dha kushtrim,
Secili pa vetveten, kuletën.

Ajo na pati dhënë kaq hije,
Një çast lodhjen ia hoqëm vetes.
Zogun me sy fëmije
Ta shihnim, fshehur pas gjethes.

Aty u puthën dhe ikën
Me trishtimin e ëmbël të mungesës,
Në ish mars, në ish prilli me ritëm
Apo shiu me aromën e vjeshtës.

E prenë një pemë, sa keq!
Kujt vallë ia kishte zënë rrugën?
Dikush qau prej nesh
Në mbrëmjen e errët të turmës.


Deti

Me detin dlas si ta kisha të dashur:
- Kur do të shihemi ne prapë?
Në rërën e verdhë tek iki këmbëzbathur
Ngashërimi i burrit më kap.

U deshëm e u dehëm e u bëmë miq
Dhe lëkurën ma hoqi e ma nxiu krejt.
Por, pas meje, burra të tjerë lakuriq
I zhvesh e i lëpin në shtratin e vet.


Poeti xhuxh

Poeti e kthente kokën prapa
Dhe hapin hidhte në bulevard.
Me pupla zogjsh dhe glasa
Taverna, karrige, rëra në plazh.

Mesdita s’ka një vend të ulesh,
Të pish një ponç a ditiramb.
Atëherë po, në krye podiumesh
Në sfond të kuq me ritëm marsh.

Vargje të fortë me mendjen esëël,
Të dehej bota me hashash,
Me impozencë Lenini me dorën në sqetull,
Në bllok shënimesh me bojë e laps.

Mesdita, dielli, djersa, vapa.
Asgjëkundi s’shkon ky hap me ngut.
Poeti kokën e kthente prapa,
Nga prapa i vinte vetja xhuxh.


Në kopshtin e vjeshtës me ethe

Mbi drurët e lartë e të përgjumur,
Në kopshtin e vjeshtës me ethe,
Hëna, pikëllim i bukur,
Shkund argjendin e saj nëpër gjethe.
Me petka argjendi i veshur,
Syri m’u lag e m’u ngul
Në mëkate të vogla, duke rendur
Pas gjinjve të natës me tul.


Krina Popesku

Konstanca në natën rumune më grish
Me shiun mizor, si të shuhej një zjarr.
Theksin latin në lëkurë e kish,
Gjiri i detit në belin e saj.

Krina Popesku e kishte emrin.
Flokë që të jepnin të verdhën aromë.
Ajo s’e kish lënë Ovidin, poetin,
Të gruaja sërish të kthehej, në Romë.


Nata

Nata vjen me hënë,
Kuajt flenë në këmbë.

Vjeshta gris këpucë,
Rrugët me hajdutë.

Pupthi digjet ylli,
Thika, ndryshku, mylli.

Koka në këputje,
Hënë, bëj një lutje!

Ka kaq shumë vdekje,
Kryqe druri, heshtje.


Bileta

E dhashë të fundit kartmonedhë bamirësie,
Në shtëi u ktheva vetëm
Me një imazh fëmijërie,
Mbi takat e holla të vjeshtës.

Në xhep bileta e harruar, e grisur,
Dhe goma që s’m’i fshiu gabimet e vjetra:
Akoma pa mbërritur për ku jam nisur,
I nisur për të mbërritur të vetja.


Meduza

Deti s’është më këtu, je ti
Që rrjedh nga errësira në dritë
Me dy fenerë xixëllonjash në gjinj,
Në rërën e pacënuar, të trishtë.

Të gjitha erërat e drurëve kishin ikur
Duke lënë gërmadhën e mbrëmjes.
Ti vije e dalë si ishull
Me shputën e vogël të këmbës.

Prej shkume dhe kripe vetmia,
Por deti s’është më këtu.
Nga rrahjet e zemrës m’u thye brinja
Dhe u zhyta në rërë, gjer në gjunjë.


Maskat

Maska s’ka më
Në ballmask e koktejl.
Dele apo qëngj
Xhuljeta piu helm.

Unë vura maskë,
Ti vure maskë.
Lëkura që e mban
Te vetja, plastë!


Tani më s’të shoh,
Tani më s’më sheh.
Maska, maskën,
Sa mirë e njeh.

Maskë për hile,
Maskë për kolltuk.
Grise lëkurën,
Se ujku t’u duk.

Maska, sa maska,
Dhe për sozi,
Si rrushi që zjehet
Dhe bëhet raki.

Hënë e vjeshtës,
Që fshihesh në re,
Zbuloje vetveten
Me dritën përdhe!


Gruaja e ministrit

Gruaja e ministrit s’ha mish,
Gruaja e ministrit do karkalec e peshk,
Në dreka e darka mes miqsh,
Me aromë çokollate e seks.

Linja të hijshme ka në supe e bel,
Vështrimin e hedh të butë, mendafsh:
-Ua, kjo shampanjë të deh me sherebel,
Më hidh pak të lutem, më qafsh!

Pastaj bëhet mace me thonj e përkedhelje,
Gjithkujt në gjoks si medaljo t’i varet.
Përjashta, një hënë nudo, flokëkaçurele,
Kërcen, në ujë të lahet.


Madrigal për Federiko Garcia Lorkën

Jetën e pati të shkurtër,
Sa rruga nga Kordova në Sevilje.
Ishte i kudoshëm si lulet dhe gurët
Me zemrën xeherore. Vaje dhe klithje.

Me gjethe ulliri flokët gjeografikë.
Dhe sytë, dhe duart i bëri vjersha.
Atje, kurme të lagësht, gishta të thikët:
-O vajza, a erdhi vjeshta?

E vranë një natë me hënë gushti.
Viçente Aleijandres i plasi syri.
Në vaje dhe klithje butit e rrushit,
I gërryer në brigje Guadalkiviri.

Nazmi Roli

MIZËRI MILINGONASH BIZANTINE


Në mjegull humbe, Margeritë


Një krah shpendi sec u shkund
Dhe brofi tutje, ra në pritë.
Kur vjeshta thuajse u bë shkrumb,
Në mjegull humbe, Margeritë.


Në kopshte bryma pastaj u var
Dhe heshtja paksa u trondit.
Me gjethet iku hapi i saj.
Në mjegull humbe, Margeritë.


Gjithë ëmbëlsinë që mbrëmja kish
Me yllin në teh u rrëzëllit.
Ajo dhe zjarri, dhe ngrica ish.
Në mjegull humbe, Margeritë.


Ku shkuan udhët, c’trajtë hollake
Mori hëna dhe u platit?
Nën thundër dreri e maskë nate,
Në mjegull humbe, Margeritë.


Akuarel

Pemët sonte përqafuar
Si të ishte dashuria.
Lidhur gjethe, lidhur duar,
Sa e marrë marrëzia!


Pastaj hëna do të dalë
Si një cupkë lozonjare.
Duke zbritur nëpër shkallë
Do të thyhet si gastare.



Deti Mesdhe

Prej kohësh është mbytur imazhi i kthimit
të Uliksit,
Por akoma s’e di në c’brigje
E ka nxjerrë dallga:
Në jam në Sicili
A Spanjë.



Te Deum

Një vend i vlefshëm, vlera e të gjithë sendeve
Me shkëlqim të errët e plasaritje.
Ajo c’ka ka mbetur
Është pluhur.
Fjala është për sendet që janë
Më shumë se sende.
Ndërmjet tyre s’ka korridore, asnjë shtegdalje,
Dhe njeriun e zë nata në udhë.
Një send mbi krye,
Një send nën krye. Te Deum.
Kënaqësi të vogla shtypëse në duar,
Si të thuash të njëjtën gjë efemere,
Parfumi i dafinës, priftëresha të gabimit,
Rrëshirë, dihatje, c’ka instikti
I hardhucës të kujton ledhatimin.
Pushteti i sendeve mbi krye,
Nën krye. Arketipi. Vec gjaku i statujës
Ngjit shkallë errësire.



Mizëri milingonash bizantine

Humbim për të fituar
Atë që humbin,
Këtu ku ditët
Kafshohen me netët.
Të sharë, të shtyrë e të pështyrë
Me njëri-tjetrin,
Thua të denjë për të ngritur
Monumentin e turpit.


Ku janë simbolet, burrat e mëdhenj?
Mizëri milingonash bizantine
Sillen e përsillen në kafkat e të gjallëve.
Prostituta që lindin bija prostituta,
Kurse atdheu në gojë qensh.
A thua do të bëhemi në shekullin tjetër?
Det i zi,
Ujë i qelbët!



Fshatari mendon

Fshatari mendon për tokën si për gruan
Që e lë shtatzënë.
Mendon për shiun mikroskopik
Që u bë fëmija i verës,
Për breshkën këmbështrembër që në gardhin
E fqinjit hëngri pesëmbëdhjetë vodhëza të qullta.
Duke shkelur mbi lulet, i gjakderdh
Të katrën, të verdhën.
Mendon për statujat e vjeshtës, mullarët
E përgjumur, me lopën flet në dialektin e qepës.
Qeverisës mbi qenin, instiktiv, te guri
I pleksur me natën sheh një macok që përmjerr.
Fshatari shumë pak mendon për njeriun.



Nga libri i verës


1.

Ti s’ekziston, shpirt pothuaj,
Por je ajo që duhet të jesh:
E përhapur si vjeshta që s’është e huaj
Mbi kalldrëmet me grumbuj resh.


Vërtet mosqënie, vërtitesh e grish
Zjarrin e xixëllonjës, të sundojë
Frikën përpirëse që e ngrys
Shenjën e gjethnajës së pagojë.


E përkryer, por nuk je pylli
Me flokë mbrëmje, të prekesh
Si gjërat e tjera prej hiri,
Shpirt pothuaj, pothuaj të heshtësh.

2.

Kërmilli i përjetshëm e ngjiti lëvoren
E zymtë si bakër me frikën në kurriz.
Ra shiu mandej në vijat e fletores
Dhe shkrimi i bojës së dheut u prish.


Të pashë si e mbajte frymën, kur vera
Ishte fustani yt me lule nëpërke.
Harbimi këndellës përzhiti, sa pak gjëra
Mësova të di për guralecët e gjestet.


Shtrirë në brinjë të hijes, e përhumbur
Pe të rrëzohët purteka e murit të gëlqeres.
Kushedi c’gur thërrmohej dhe si të jam dukur,
Sepse ti e pëlqeve helmin e gjarprit të verës.

3.

Verës që shkoi, atje larg,
Dy vetë u bënë një kurm.
Ajo kokën e mbështeti një cast.
Ai puth, ai puth, ai puth.


Gjë tjetër për të thënë s’kishin,
Harresa rrinte në hije.
Shija e ëmbël e mishit
Dhe nëpërka me trëndafil mbi krye.


Gjineshtra po i thurte shportat,
Shtëmbat zbraseshin njëra pas tjetrës.
Ai puth, ai puth, gjersa kokrrat
I nxiu manaferra e verës.

Dirista Roli - Poezi

Rivabella në Gallipoli

Valë ndër valë,

Fjalë pa valë.

Deti në mes të qiellit

Më shurdhoi në vesh.

Valë ndër valë,

Fjalë pa valë.

Rëra e ngjeshur në trup

Më mallëngjeu në lot.

Valë ndër valë,

Fjalë pa valë.

Gaforrja e shtrydhur në gji

Më pikoi drejt në sy.

Valë ndër valë,

Fjalë pa valë.

Hëna e plagosur me thikë,

Unë shëmbëlltyrë mbi krye si hi.

Valë pa valë,

Fjalë pa fjalë.

Unë bëhem agim,

Ti, plazh me shkumë i shplarë.

Atë e bijë

Kushtim

Ti je zheloz,

Unë e lumtur.

Rritesha,

Mjegull fëmijëria.

Për ty

Braktisej e ardhmja.

Kjo rrugë e përkryer,

Dimër e verë na ndajnë.

Këtë vjeshtë,

Pas gjymtyrëve të kalbur

Do të shpall festën e shiut.

Përqafomë e shoqëromë

Në altarin e vjeshtës.

Për të mos qenë kalldrëm i tharë,

Fëmijërinë time s’e ke humbur.

Kërkoje, fshehur

Në xhepin e djathtë

Të asaj xhakete.

Falma këtë mallëngjim!

Engjëll

Ngado që të marr frymë

Ti më qëndron në anë:

Nga e djathta.

Cdo mëngjes një lule maji

Zbret me kacavjerrje në ëndrra

Të rrëmujshme me parmakë

Lyer në të errët.

Nga e majta,

Druri i thatë përhapet

Në proverba latinë.

Zot, na ruaj

Nga perënditë e zhgënjimit!

Elegji për Katulin

Elegjia e pestë

Më kujton shqisën e dhjetë të ngrohtë,

Duke dëgjuar natën natyrore të komedive,

E pasqyruar te pemët,

Pemë të murosura

Te vargjet prej një mijë puthjesh.

Lojë fëmijërie

Ra hëna në pus të thellë.

Është lojë fëmijërie,

Që unë kam bërë kur isha e vogël

Dhe krenare.

Rënkimi i errët i kovës ngjitet lart

Dhe uji përgjysmohet një ditë

Vetvetiu.

Një natë tjetër shihet

Hëna me kujtesë të humbur.

Është rikthyer në origjinë vajze,

Me hapat e mia.

Atdheu

Djepi i zogut

Një ngjyrë

E shkatërruar me të tjerat.

Atdheu,

Dy duar të ëmbla

Të mbledhura bashkë

Në shëmbëllim foleje.

Vjeshta

Nuhat erën e gjetheve të vizatuara

Të pemëve hijemëdha.

Në kujtimin e hidhur

Si të jesh ngjyer befasisht

Në rrënjë, shokë me damarë të gjatë,

Që preken, nxiten fshehurazi.

Në forma të vrenjtura qielli,

Flori në buzë, mish i dridhur,

Krifë e artë e zhvendosur në eter,

Muaj të gjërë blu,

Nyje që na lidh.

Ule velën, velën, velën...

Për të zbuluar së fundmi lakoret

E ëmbla vjeshtore.

Veshje të freskëta që drithërojnë

Kurrizin,

Gufojnë nga brinjët shira të largët.

Vdekje indiane

Tamburet trokasin

Në ritëm.

Në skadim tymi

Në vatrën e shuar.

Jeta nuk është erë që trembet,

Pëshpëritje pa zhurmë,

Por hi zogjsh të përhimtë,

Që mbulojnë

Plagët në zemra të djegura.

Skenë

Shkrihesh

Në plate

Të një publiku të fshehur

Pas një magjie.

Unë të përziej

Me vallëzimin e bletëve,

Fluturake të lehta.

Dukesh një zog me krahë

Të shpalosur

Dhe unë jam ajri

Që të ngre në lartësi.