Cikël poetik

Përktheu nga origjinali:
Jonida Roli



Emily Dickinson ( 1830-1886)


Nxirre të vërtetën, por thuaje atë pjerrtazi


Nxirre të vërtetën, por thuaje atë pjerrtazi,
Suksesi shtrihet në qark,
I tejndriçuar për kënaqësinë tonë shëndetligë,
Surprizë e madhërishme e së vërtetës.


Teksa ndriçon tek fëmijët, lehtësisht
Me njëfarë shpjegimi,
E vërteta duhet të shkëlqejë gradualisht,
Ose çdo njeri duhet të verbohet.






William Wordsworth (1770-1850)


Bota është e tepërt me ne


Bota është e tepërt me ne, herët a vonë
Duke i marrë dhe harxhuar, i çojmë dëm fuqitë tona,
Thuajse nuk e shohim natyrën që është e jona,
Zemrat i kemi flakur tutje, një nder i ndyrë i yni.


Ky det i zhvesh gjoksin hënës.
Erërat do të ulërijnë gjatë tërë orëve,
Më pas mblidhen porsi lule të fjetura.
Për këtë, për gjithçka, ne jemi të shpërndarë.


Kjo nuk na lëviz nga vendi, Zot i madh, më mirë
Të isha një mëndak me një kredo të vjetëruar,
Të mundja, teksa qëndroja në këtë lëndinë plot ëndje,
Të shihja fluturimthi, që të isha më pak i vajtueshëm.


Të kisha psherëtimën e Proteusit kur vjen nga deti,
Ose të dëgjoja Tritonin plak teksa fryn bririn e tij.





Carl Sandsburg (1878-1967)


Mjegulla


Mjegulla vjen
Me putrën e vogël prej maceje.
Zbret duke vështruar,
Përtej limanit dhe qytetit,
Kofshë përmbi kofshë të heshtura dhe,
Më pas, vazhdon rrugën e saj.





Nikki Giovanni ( 1943- )

Grua

Ajo donte të shndërrohej në një fije bari
Përgjatë fushës,
Por ai nuk mund të pranonte të
Bëhej lulja e radhiqes.

Ajo donte të shndërrohej në një gushëkuq,
Me këngë midis degësh.
Por ai refuzoi të bëhej
Pema e saj.

Ajo thuri veten në një rrjetë dhe
Kërkoi një vend ku të shplodhej.
U kthye nga ai,
Por ai qëndroi drejt dhe
Kundërshtoi që të bëhej qoshja e saj.

Ajo u përpoq të shndërrohej në një libër,
Por ai nuk mund ta lexonte.

Ajo u bë një bulb, por
Ai nuk e la të rritej.

Ajo vendosi të bëhej
Grua.

Por ai sërish refuzoi të
Të bëhej burrë.
Ajo vendosi se kjo gjë
Ishte në rregull për të.


George Herbert (1593-1633)


Dashuria


Dashuria më uroi mirëseardhjen dhe shpirti im u ndje
Fajtor i rërës dhe i mëkatit.
Por ajo, symprehtë, kur më shihte tek rritesha i plogësht
Që kur hyra në të,
U afrua më tepër tek unë, më pyeti ëmbëlsisht
Nëse më mungonte diçka.


“Një mysafir,”- u përgjigja, “i vlefshëm për të qenë këtu”.
Ajo më tha: “ Ti do të jesh ai!”
“Unë? I panjerëzishmi?, I padëshirueshmi? Ah e dashura ime!
Unë nuk mund të jem dot!”
Dashuria zuri dorën time me buzëqeshje, u përgjigj:
“ Kush tjetër përveçse meje, i krijoi sytë?”


“E vërteta, Zot, por unë i kam shkatërruar ata.
Lëre trupin të shkojë aty ku e meriton!”
“Ti nuk e di,” tha dashuria, “fajin kush e krijoi?”
“ E dashura ime, unë do të të shërbej!’
“Duhet të ulesh!” ajo u përgjigj. “Shijo vaktin tim!”
Së fundmi, u ula dhe hëngra.




William Blake (1757-1827)

Trëndafili i sëmurë


Oh, trëndafil, ti art i sëmurë!
Ngrohtësia e padukshme
Fluturon nëpër natë,
Mes stuhisë hungëritëse
Ka gjetur shtratin tënd
Të gëzimit përvëlues.
Dhe kjo dashuri sekrete e errët
Jetën tënde e shkatërroi.



Ralph Waldo Emerson (1803-1882)


Ditët

Vajza të kohës, ditë hipokrite.
Të mbytur, të pagojë, si dervishë këmbëzbathur
Që marshojnë të vetëm në një vijë të pafundme.
Sjellin diadema dhe fagotë me duart e tyre.
Ofrojnë dhurata me secilën dorë.


Ushqim, mbretëri, yje dhe një qiell që i mban të gjitha.
Unë, në kopshtin e ndërthhurur, pashë madhështinë,
Por harrova dëshirat e mëngjesit. Me ngutje,
Mora pak fije bari, disa mollë dhe dita
U kthye në heshtje. Por, tepër vonë,
Nën petkat e saj, pashë përbuzjen.




Dylan Tomas (1914-1953)


Mos shko me butësi nëpër natë të mirë


Mos shko me butësi nëpër natë të mirë.
Mosha e vjetër duhet djegur dhe përçarë në fund të ditës.
Zemërim, zemërim kundrejt vdekjes së dritës!

Mendova që të urtët besojnë se errësira është e drejtë për ta.
Sepse fjalët e tyre nuk kanë degëzime drite.
Mos shko me butësi nëpër natë të mirë!

Burra të mirë, dallgë të fundit, qajnë ndriçimet e tyre.
Veprat e brishta mund të kenë kërcyer në një dafinë të gjelbër.
Zemërim, zemërim kundrejt vdekjes së dritës!

Të urtët që zunë t’i këndojnë diellit në fluturim
Dhe mësuan, tepër vonë, të mbajnë zi në udhën e tij.
Mos shko butësisht nëpër natë të mirë!

Buzë varrit ata që shohin me psherëtima të errëta,
Syverbuar mund të digjen si meteorë dhe të shthuren.
Zemërim, zemërim kundrejt vdekjes së dritës!

Dhe ti, im atë, aty mbi kulmin e dëshpëruar,
Më mallko ose më beko tani me lotët e tu.Unë lutem:
Mos shko butësisht nëpër natë të mirë!
Zemërim, zemërim kundrejt vdekjes së dritës!








Sylvia Path ( 1874-1963)


Kënga e mëngjesit


Dashuria të lëvizi si një orë të madhe dhe e artë.
Mamia të dha një dackë në fund të këmbëve dhe e qara jote
E zhveshur zuri vendin e saj midis elementësh.

Zërat tanë pritën mrekullisht ardhjen tënde. Një statujë e re.
Në një muzeum të projektuar, lakuriqësia jote
I dha hije mbrojtjes sonë.Qëndrojmë të palëvizur, si një mur.

Nuk jam më nëna jote. Vjen një re,
Si një pasqyrim për të reflektuar ngaldalësinë e lëvizjes së saj,
Më pas, për t’u prehur në dorën e erës.

Netëve, frymëmarrja jote si një mollëkuqe
Regëtin përgjatë trëndafilave ngjyrë rozë.Qëndroj zgjuar të të dëgjoj:
Një det i largët lëviz në veshin tim.


Vjen një e qarë dhe kërcej rëndshëm, por jam lule
Në qëndresën e natës sime Viktoriane.
Goja jote hapet si ajo e një maceje. Dritarja katrore,


Zbardh dhe gëlltit yjet e saj dembele. Dhe tani
Me grushtin tënd plot nota,
Ngre lart zanoret e tua porsi balona.





Amy Lowell (1874-1925)


Erë dhe argjend

Shkëlqim i mrekullueshëm,
Hëna vjeshtore noton në qiellin e zbehtë dhe
Peshqit tundin bishtin e tyre duke shkëlqyer luspat.
Ja, ajo po u kalon përpara!





A.E.Housman (1859-1936)


Me trishtime zemra më është ngarkuar


Me trishtime zemra më është ngarkuar.
Miq të artë kam pasur.
Për disa prej tyre buzë-trëndafili isha.
Për të tjerë, këmbëlehti.


Për nga përrenjtë shumë të gjerë për t’u kapërcyer,
Djemtë këmbëlëhtë qëndrojnë,
Vajzat buzë-trëndafilta flenë
Nëpër fushat ku ato veniten.

Engjëll apo Djall

Jonida Roli

Tregim


Engjëlldjalli


- Ditë e bukur sot!
- Po, veç ftohtë!
- Ç’rëndësi ka i ftohti, mua më pëlqen dita!
- Dielli, do të thuash?
- Po, dielli! – plotëson tjetri dhe ngre sytë lart, mbi kullën e sahatit të qytetit, atje ku dielli lëshonte rrezet e tij verdhushe.
- Hej, shiko andej!
- Çfarë?
- Shiko atje në majën e kullës! Ç’është ajo gjëja e zezë atje që lëviz?
- Ku, ore? Nuk shoh gjë! Dielli yt m’i verboi sytë. I thuaj të largohet që ta vërej edhe unë!
- Nuk e sheh? Çudi! Ja atje është, duke lëvizur!
- Sa e vret mendjen, or mik! Mund të jetë ndonjë punëtor i mirëmbajtjes së kullës. E thjeshtë është, edhe kaq nuk kupton?
- Jo jo, në atë kullë ka kohë që nuk ngjitet kush. Më bëri kurioz, por u zhduk! Ah, u zhduk vërtet, ku shkoi?
- Ti je i çmendur, mik! Eja të ikim, se kam punë për të bërë!
- Jo, nuk largohem pa verifikuar atë që pashë atje lart. Dua të ngjitem.
- Po ta përsëris, mik, je i rrjedhur, edhe dielli të çoroditi!
- Oh, prit! U kthye! Por këtë radhë qenka i bardhë! Ç’po ndodh? Më parë ishte i zi!
- Ahahaha,... ika unë e nuk mund të merrem me ty!



Në rrugët e qytetit njerëzit lëvizin andej e këtej dhe nuk duan t’ia dinë për asgjë tjetër, përveçse halleve të tyre. Me pamjet e tyre krejt të ndryshëm njëri nga tjetri, duken sikur nuk shkelin në të njëjtën rrugë, por kanë ardhur nga vende të ndryshme. Kjo bashkëjetësë midis tyre është e largët, sa edhe interesimet.
- Hajde turmë, hajde! Mezallah se të hapin rrugë!– thotë një i moshuar nëpër dhëmbë në mes të rrugës.
Por, kjo jeta shoqërore në çdo cep të botës, në çdo qytet të prapambetur apo të moderuar, është e njëjtë. E njëjtë është edhe specia njerëzore. Nuk i ndahet grumbullimit nëpër sheshe. Nuk harrojnë të parakalojnë njëri-tjetrin nëpër trotuare. Dhe jeta e përditshme është po e njëjtë për secilin prej tyre.


- Hej, prit! Ti, ti, eja pak këtu! – i thotë sërish i dashuruari pas diellit një kalimtari të rastësishëm.
- Çfarë ke?
- Dua të të tregoj diçka! Ngrije kokën atje lart, a sheh gjë?
- Jo! Çfarë duhet të shoh?
- Më parë pashë një lëvizje me dy ngjyra, bardh e zi. Por miku im nuk më besoi. Iku dhe më la. Por unë nuk do të lëviz që këtu, derisa ta marr vesh se çfarë është.
- Unë nuk shoh gjë, vëlla! Kushedi çfarë deliresh të kanë zënë!
- As ti nuk më beson? Largohu atëherë! – thotë dhe kryqëzon duart e tij burri dhe shikimin e mban atje lart, sikur të ishte duke përgjuar.
Nga kjo bisedë me zë të lartë, kalimtarë të tjerë bëhen kuriozë dhe bashkohen me vëzhguesin e kullës.
- Kë po vrojton? – e pyet një kalimtar tjetër.
- Majën e kullës së Sahatit! – i përgjigjet ky rëndshëm.
- Përse?
- Dikush është atje, por askush nuk e sheh, veçse unë.
- Si ka mundësi që vetëm ti e sheh?
- Nuk e di! Ka diçka që vetëm unë duhet ta di, ndoshta?
- Ehhh, ti qenke i lojtur! – shton një tjetër kalimtar.
- Megjithatë, të gjithë jeni kuriozë ta dini! Shikoni! Keni ndaluar dhe po qëndroni bashkë me mua!
- Ndoshta budallallëku yt na bëri të ndalim hapin. Por, po të lemë të qetë atëherë, vazhdo vëzhgimin tënd!
- Mund edhe të qëndroni. Kështu më ndihmoni të gjej se çfarë është ajo atje që lëviz, që duket e zhduket, dhe herë i bardhë herë i zi!
Në atë çast kalojnë një grup grash, të moshuara.
- Ç’ka ndodhur, bir,që po qëndron si roje?
- Nëna, hajdeni pak këtu, pranë meje! Kam që në mëngjes që vëzhgoj dikë që lëviz atje lart, por nuk e di kush mund të jetë. Të jetë ndonjë punëtor, nuk është e mundur, sepse askush nuk është ngjitur deri atje lart. Shkallët e kullës janë të shkatërruara.
- Bir, kjo që po thua më duket e çuditshme!
- Dëgjo, mund të jetë një engjëll! Kushedi, Perëndia na e ka sjellë për të na mbrojtur shtëpitë, fëmijët dhe jetët tona!
- Jooo, ç’thua?
- Po, po, plakat u besojnë këtyre gjërave. Mund të jetë vërtet i tillë!
- Moj, nënë, ai njëherë është i bardhë, e njëherë është i zi! A e ndryshon ngjyrën Engjëlli?
- Ohhh, mund të jetë Djalli, atëherë! - shton gruaja e dytë duke vënë dorën strehë për të larguar rrezet e diellit me qëllimin për të vëzguar më qartë pamjen.
- Djalli? Çfarë po thua! – e kundërshton gruaja e parë të dytën.
- Unë them që janë të dy bashkë! – e konfirmon burri.
- Përse e mendon këtë?
- Sepse, në një çast del i bardhë e një çast tjetër i zi!
- Ohhh, na ruajtë Perëndia mendjen! Si ka mundësi që të jenë të dy sëbashku?
- Nuk e di nëna, atë po përpiqem të zbuloj!

Përveç këtij grupi të vogël vëzhguesish, në trotuarin pranë kullës kishte ndaluar një grup më i madh njerëzish. Të gjithë duke vërejtur majën e saj ndërronin duart herë pas here, që të largonin rrezet e diellit që shkëlqenin fort mbi majë.

- Po tani, a e patë? Sapo kërceu dhe u zhduk sërish!
- Ku? Jooo! - thanë të gjithë. - Po këtë radhë çfarë ngjyre ishte?
- I kishte të dyja ngjyrat njëherazi! Bardhezi, më kuptoni?
- E tmerrshme! – thanë gratë.
- Ohhh, një gjallesë e re qiellore! – psherëtinë të tjerë.
- Jo, jo! Është Engjëlli që hiqet si Djall! – shtoi dikush tjetër.
- Ose Djalli që hiqet si Engjëll dhe do të luajë me ne!
- U bëmë lëmsh tani,... kush është ky i flamosuri që na mblodhi këtu?
- Por, përse duhet ta shohësh vetëm ti, or mik, dhe ne jo?
- Në të besojmë vetëm ty tani, por vetë asgjë nuk shohim!
- Ju pengon dielli që nuk e shihni?
- Nuk ka mundësi! Ti duhet të jesh ndonjë njeri i veçantë që të është dhënë kjo ngjarje dhe po na e tregon të gjithëve.
- Bir, po tani çfarë po ndodh? – e pyet me kuriozitet të pamasë gruaja e parë.
- Nëna, ai bardheziu po qëndron atje e po na vëzhgon të gjithë ne!
- Si?... Po na vëzhgon?
- Po, është ulur këmbëkryq dhe po na sheh të gjithëve! Ja, i hapi krahët e u shtriq. Siç duket i pëlqeka shoqëria jonë!
- Oh, Perëndi! Engjëlli-Djalli po na vëzhgon! Duhet të na vijë ndonjë mbarësi apo fatkeqësi në qytetin tonë?
- Por mund të jetë edhe Djalli- Engjëll. Ç’kuptim do të ketë e gjithë kjo?
- Në plakat besojmë se, po të jetë Ëngjëll, një ngjarje e mirë do të ndodhë midis nesh. Por, nëse është vërtetë Djalli, atëherë duhet të ruhemi nga të ligat.
- Sa gjë e çuditshme! Nuk më ka ndodhur asnjëherë të përballem me një ngjarje të tillë! Kemi gati tërë ditën këtu që po merremi me këtë Njeri – Engjëll – Djall, dhe nuk po nxjerrim asnjë rezultat! – shtoi një i moshuar tjetër dhe ndezi një cigare.
- Por, edhe ai qenka qen bir qeni! Është akoma atje dhe rri e na vëzhgon të gjithëve! Nga pamja duket si njeri, por se ç’ka një të veçantë që nuk e kuptoj dot! Veç, jam i bindur që njeri si të gjithë ne nuk është!...
- Por, si të duket, na e përshkruaj! Je i vetmi që e sheh! Të paktën na informo për pamjen e tij.
- Nuk di si t’jua përshkruaj! Është si diell në flokë, i verdhë. I shëmtuar në fytyrë. Bardhezi në trup. Ju ndihmon kjo?
- Ju thashë që është Engjëll! – shtoi gruaja e parë.
- Joo, Engjëlli nuk është i shëmtuar! Është Djalli! – shton e dyta.
- Sa gjë e rrallë!
- Po tani që dielli iku e u shpërngul, a e shihni?
- Jo, aspak! E njëjta pamje është për ne! Kulla bosh!
- Nuk e shihni se si ngërdheshet në fytyrë? Më duket se po luan me ne!
- Ahhh!... Na u bëftë kurban! Na mbajti tërë ditën këtu në këmbë dhe ngërdheshet me ne! – ndërhyri njëra nga gratë.
- Na dashka këtu nëna!
- Qenka i çuditshëm ai!


Të gjithë duke u ngrysur me ditën bëjnë lëmsh gjithë ngjarjen dhe asgjë nuk nxjerrin në dritë. Ndërkohë, kthehet miku i zbuluesit të asaj qenieje. Pasi e sheh mikun e tj sërish aty ku e kishte lënë që në mëngjes, vëren që, bashkë me të, turma është dyndur poshtë kullës, mbi trotuar, dhe flasin me zë të lartë. Qesh me vete dhe u afrohet.

- Hej, miku im, këtu qenke akoma? Nuk ke lëvizur?
- E sheh? Ti nuk më besove për atë dyngjyrëshin atje lart! Pa shih, sa njerëz të tjerë më kanë besuar dhe janë bashkuar të gjithë me mua.
- Ah, vërtet? – pyet miku i tij dhe kthehet nga turma.
- Po, u besojmë fjalëve të tij, edhe pse vetë nuk arrijmë ta shohim! – folën të tjerë.
- Ahahahaa!...
- Përse qesh mik?
- Si, e harrove?
- Çfarë mik!
- Ti je i çmendur! Je i lojtur! I rrjedhur! Ti ke një vit në spitalin psikiatrik dhe një ditë që të nxorra shëtitje në dritën e diellit mes qytetit, more me vete një mori njerëzish!
- Çfarë?... Si?... – pyetën njëherazi njerëzit e turmës.
- Po, o miq! Miku im është delirant dhe nuk mban përgjegjësi për këto çfarë thotë e bën! Edhe ju i besuat asaj gjëje atje lart?
- Perëndi, na ruaj mendtë e kokës se u çmendëm dhe ne pas tij me Engjëll-Djallin! – shtoi gruaja dhe bëri shenjën e kryqit në trupin e saj.
- Ikim, ikim se na mori i çmenduri me vete! – thanë të tjerët dhe u larguan me vrull sikur një bombë do të shpërthente në mesin e tyre.
- Je i kënaqur tani, o mik? – e pyeti të çmendurin miku i tij.
- Jam i lumtur, miku im! Se nuk jam vetëm unë i çmenduri në këtë qytet! E pe vetë sesa të tjerë tërhoqa pas vetes?!
- Ikim tani se pas pak mbyllet porta e spitalit! Nuk do të të lejoj më që të hardallosesh me deliret e tua, duke përfshirë dhe të tjerët.
- Jam shumë i lumtur, miku im! Por, në të vërtetë nuk arrita ta përcaktoj se çfarë ishte ai atje lart: Engjëll apo Djall?
- Ishte një i çmendur, njësoj si edhe ti, miku im!...